Przed Wami Złoto- Platynowe Rady, które przydadzą się we wspomaganiu, wychowywaniu i w pracy z dzieckiem z Zespołem FAS na co dzień: Po pierwsze primo Prosto, zwięźle, krótko i na temat mów do dziecka. Po drugie primo Staraj się nie stosować zwrotów literackich, metafor, ironii, sarkazu. Po trzecie primo Polecenia i zadania dziel na małe fragmenty. Jak już jeden fragment dziecko
ZABURZENIA ZACHOWANIA U DZIECI Z ZESPOŁEM FAS/E (Płodowy Zespół Alkoholowy) Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi Niektórzy uczniowie z FAS/E mają trudności ze skupieniem uwagi, co utrudnia lub nawet uniemożliwia im naukę. Typowa sala lekcyjna może dostarczać zbyt wielu bodźców. Nie oznacza to, że pomieszczenie w którym odbywa się nauka , ma być puste. Nauczyciel powinien starać się tylko ograniczać docierające do dziecka bodźce wzrokowe i słuchowe. Wystarczy zdjąć ze ścian mapy, portrety, kolorowe tablice informacyjne czy plakaty. Również sposób i rodzaj oświetlenia może wymagać pewnych zmian, gdyż uwagę dziecka z FAS/E może rozpraszać nawet cień ołówka padający na kartkę, uniemożliwiając wykonanie zadania matematycznego. Także brzęczące świetlówki, wentylatory, oświetlenie gablot mogą rozpraszać uwagę. Jeśli dziecko siedzi przy oknie, może interesować się wydarzeniami, obiektami wokół szkoły. Żaluzje czy rolety mogą być pomocne w ,,odcięciu” od nieistotnych i rozpraszających bodźców. Gwar panujący w klasie, duża grupa uczniów, komunikowanie się wielu osób równocześnie dodatkowo zakłócają i tak już ograniczoną koncentrację uwagi. Nauczanie indywidualne często bywa jedyną szansą, jedyną możliwością nawiązania kontaktu i współpracy oraz osiągania wyników przez uczniów dotkniętych zespołem FAS/E. W stosunku do uczniów wrażliwych na bodźce dźwiękowe należy starać się minimalizować docierające odgłosy. Głos nauczyciela musi być od ok. 10 – 12 decybeli silniejszy od odgłosów dobiegających z drugiego planu. Dlatego też, uczeń powinien siedzieć w pobliżu nauczyciela. Uczeń z FAS/E źle reaguje na ściszanie głosu przez nauczyciela, wykładanie z równoczesnym spacerowaniem po klasie. To powoduję, że uczeń traci wątek, wyłącza się nie notuje, stara się przeczekać. Kolejna trudność wynika z braku możliwości kontynuowania przez ucznia intensywnej pracy przez dłuższy czas. Jego aktywność przeplata się z okresami bierności i wyczekiwania, a także z okresami, kiedy potrzeba przemieszczania się, ruchu, zmiany pozycji zaczyna dominować. Uczeń z FAS w klasycznej sytuacji – ,,duża grupa w wielu ławkach” – nie nadąża za tokiem myślenia i działania nauczyciela. Niedosłyszy i niedowidzi, nie skupia uwagi, wierci się i przeszkadza innym. Jeśli dołączymy do tych trudności specyficzne zaburzenia czucia, lateralizacji, orientacji przestrzennej, utrudnienia zapamiętywania i słabe odczytywanie komunikatów niewerbalnych to daje nam informację o trudnościach na jakie narażony jest uczeń w procesie edukacji. Dzieci nadpobudliwe zwykle są impulsywne. Często mówią: ,,ja wiem, że nie powinienem tak postępować, ale nie mogłem się powstrzymać”. Bywa, że prowokują innych słowami lub czynami. Czasami ich impulsywność stanowi zagrożenie dla ich życia, np. gdy przebiegają przez ulicę nie rozejrzawszy się uprzednio. Część takich zachowań można wyeliminować poprzez naukę samokontroli, ale większość z nich będzie wymagała szczególnego nadzoru, czuwania i towarzyszenia im. Nadpobudliwość często zmniejsza się wraz z wejściem w okres dojrzewania, ale niezdolność skupienia uwagi pozostaje. Przykładowe sposoby postępowania z dzieckiem z FAS/E w szkole: Należy zachęcać ucznia do wydawania samemu sobie poleceń słownych ucząc go, jak skupiać uwagę, np. ,,Pierwszą rzeczą, jaką muszę zrobić, jest…”, oraz w jaki sposób może zapanować nad swoim zachowaniem, np. wydając sobie polecenie: ,,Zatrzymaj się i pomyśl”. Taki sposób wydawania sobie dyrektyw pozwala uczniowi łatwiej i spokojniej wykonać czekające go zadanie. Uczyć jak hamować impulsywne zachowanie, dostarczając uczniowi wiedzy, jak zatrzymać swoje działanie, dopóki czynność nie zostanie przemyślana, np. ,,Zanim odpowiem przemyślę to jeszcze raz”. Używać konkretnych wzmocnień lub napomnień (umówiony sygnał ręki w celu wywołania zmiany w zachowaniu ucznia), np. gdy chodzi po klasie przeszkadzając, na umówiony znak, dyskretny, którego nie odczytują inni – wraca do ławki z poczuciem ,,odebrałem sygnał, mam z Panią specjalne porozumienie”. Wyciąganie konsekwencji za niewłaściwe zachowanie musi być natychmiastowe, a nałożona sankcja proporcjonalna do wielkości przewinienia – wybieramy raczej odbieranie przywilejów zamiast nakładać kary czy ograniczenia. Uczeń, który potrzebuje zmiany aktywności, powinien móc w trakcie lekcji wykonywać dodatkowo czynność, która zredukuje napięcie, umożliwi akceptowaną aktywność, np. przynieść i rozwiesić mapę, rozdać wszystkim kartki, zebrać prace ze stolików, ułożyć na półkach wykorzystane pomoce itp. Niektóre dzieci uspokajają się przy relaksacyjnej muzyce rozlegającej się w tle. Należy zorganizować miejsce, do którego może przejść dziecko, gdy jest zbyt pobudzone, szczególnie w czasie dużych przerw (kącik ,,bez krzyków i biegów”). Rytmiczne czynności, jak chóralne czytanie czy sylabizowany śpiew, pomagają w skupieniu uwagi, wyhamowują bezładną aktywność, dają poczucie przynależności do grupy. Ważne jest ustalenie wraz z uczniem sygnał mający informować nauczyciela o frustracji dziecka – niepokoju, zagubieniu, smutku, czytelny tylko dla nauczyciela. Opanowanie wielu pojęć może być ułatwione, jeśli nauczane definicje będą powtarzane rytmicznie, rymowane, równocześnie ilustrowane gestem, ruchem, wsparte klaskaniem czy ilustrowane plastycznie. Trzeba zadawać uczniowi pytania w celu przypomnienia zachowań pomocnych w nauce bądź takich, które ją utrudniają, np. ,,Co możemy zrobić, by wykonać to zadanie?”; ,,Dlaczego ten sposób jest niewłaściwy?” Po wykonaniu poszczególnych zadań wprowadzać krótkie przerwy z możliwością aktywności ruchowej – ćwiczeniami koordynacyjnymi, naprzemiennymi czy oddechowymi. Zaburzenia myślenia przyczynowo – skutkowego. Nauczyciele i rodzice podkreślają, że dzieci z FAS/E (płodowy zespół alkoholowy) wielokrotnie powtarzają te same błędy, bez względu na to, jak wiele czasu poświęca się na ich korygowanie i wyciąganie konsekwencji. Inaczej mówiąc, każdy dzień dla dziecka z FAS/E jest nowym początkiem, ponieważ ma ono problemy z wyciąganiem wniosków i przewidywaniem konsekwencji swojego zachowania, słabo lub zupełnie nie uczy się ono na błędach, ma zaburzone myślenie przyczynowo – skutkowe. Nie znaczy to, że każdorazowe wyciąganie konsekwencji z niewłaściwego zachowania dziecka mija się z celem. Po wystąpieniu niewłaściwego zachowania należy zastosować konsekwencję, informując dziecko, że jest ona skutkiem zachowania. Dzieci z zespołem FAS/E działają na zasadzie impulsu: bodziec – reakcja, bez refleksji nad możliwymi następstwami. Stosowanie nagród za właściwe zachowanie może przynosić pewne efekty, zwłaszcza na początku. Jednak upomnienia typu: siedź spokojnie, nie biegaj itp. są bezcelowe. Upomnienia nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, ponieważ dzieci z FAS/E potrzebują przekonać się o rezultatach swojego zachowania w sposób bezpośredni. Sytuacje każdorazowo różnią się od siebie, nigdy nie są takie same, a dzieci z FAS/E nie umieją uogólniać ani porównywać podobnych sytuacji. Innym razem tak zaabsorbuje je uogólnianie, że zapomną o regułach postępowania obowiązujących w określonych sytuacjach. Dzieci te, często mają dość sztywne i egocentryczne pojęcie sprawiedliwości, co również przeszkadza w nauce myślenia przyczynowo – skutkowego. Mają trudności z wyobrażeniem sobie, z wyczuciem tego, co myślą, co czują i jak działają inni. Pracując z dzieckiem z FAS/E w szkole należy: Poświęcać odpowiednio dużo czasu na rozmowy, pomoże to poznać jego sposób myślenia i na tej podstawie opracować odpowiednią strategię postępowania. Zdecydować nad którymi swoimi zachowaniami dziecko musi zapanować, które z nich są najważniejsze, do reszty zachowań nie należy przywiązywać nadmiernej uwagi. Wyciągać konsekwencje natychmiast po niewłaściwym zachowaniu ucznia, informując go o przyczynach, z powodu których ,,zrobisz to i to”. Pomóc uczniowi zrozumieć problem, analizując sytuację, uczyć zadawania sobie pytań: ,,w którym momencie zaczął się problem?; ,,co zrobiłem?”; ,,jaki efekt osiągnąłem?”; ,,jak mogłem się jeszcze inaczej zachować” i ,,co mogę zrobić następnym razem?”. Należy napisać uczniowi te pytania, by mógł sam odpowiednio wcześniej śledzić swoje zachowanie i szukać nowych sposobów reagowania. Należy przedstawić uczniowi swój punkt widzenia oraz innych osób. Trzeba brać pod uwagę ograniczone możliwości ucznia w zakresie zapamiętywania, rozumienia mowy, koncentracji uwagi oraz omawiać z nim jego zachowanie, wskazując na czekające go konsekwencje. Należy próbować przewidywać problemy i rozwiązywać je zanim nastąpią. Można zaangażować kolegów ucznia i pracowników szkoły, koniecznie należy współpracować z rodzicami w tym zakresie. Koniecznym jest zachęcanie innych uczniów, dorosłych do wspierania takiego ucznia a nie do oceniania i karcenia. Zaburzenia funkcjonowania społecznego Uczniowie z FAS/E, w porównaniu ze swoimi rówieśnikami, są społecznie niedojrzali. Z powodu ich mniejszego wzrostu i opóźnionego rozwoju psychoruchowego obserwujemy preferowanie przez nich towarzystwa dzieci młodszych. Jednocześnie bardzo zależy im na akceptacji rówieśników, bywa, że uzyskują ją ,,popisując się” zachowaniami agresywnymi lub też podporządkowują się innym bezkrytycznie. Uczniowie z FAS są wrażliwi i opiekuńczy, chociaż zarazem ich zachowania są w wielu przypadkach nie do przyjęcia przez otoczenie, np. podsłuchują, spoufalają się nadmiernie, zachowują się błazeńsko lub łatwo wybuchają złością. Bardzo często błędnie odczytują emocje innych, zachowując się przez to niewłaściwie do sytuacji. Nie zdają sobie sprawy ze skutków swojego zachowania, co sprawia, że podejmują pochopne decyzje, zawierają przygodne znajomości. Zadaniem nauczyciela jest wyjaśnienie pozostałym uczniom w klasie na czym polega problem dziecka z FAS, a także sprzyjanie włączenia dziecka w grupę koleżeńską. Może temu służyć omawianie sytuacji, tak by dzieci uczyły się jak, reagować na specyficzne czy też niewłaściwe zachowania dziecka z FAS. Dzieci z FAS bywają bardzo przyjacielskie. Bez trudu nawiązują kontakt z obcą osobą, którą od razu uważają za swojego najlepszego przyjaciela. Ich pragnienie akceptacji połączone ze złymi wyborami kolegów wielokrotnie prowadzi do nieodpowiednich decyzji i zachowań. Dlatego też, uczniowie ci wymagają większego nadzoru i troski ze strony dorosłych. Niezwykle ważnym celem jest nauczenie tych dzieci brania odpowiedzialności. Nie jest to akt jednorazowy, lecz długotrwały proces nabywania doświadczeń, dojrzewania i nauki. W związku z uszkodzeniami układu nerwowego nabycie właściwej odpowiedzialności, dysponowanie odpowiednim krytycyzmem jest dla dzieci z FAS niezwykle utrudnione. Należy pamiętać również, iż niektóre z dzieci mogą pozostawać w rodzinie dysfunkcyjnej, która zaniedbuje swoje obowiązki względem dziecka. te dodatkowe obciążenia emocjonalne nauczyciel powinien uwzględniać w pracy z dzieckiem. Może on pomóc uczniowi odbudować poczucie godności, szczególnie gdy ułatwi mu osiąganie sukcesu, towarzysząc mu w podejmowanych wysiłkach. Opracowała: Iwona Górka Literatura: K. Liszcz ,,Dziecko z FAS w szkole”.
4 kwietnia 2022. Drogą rozwojową nastolatków jest oddalanie się od rodziców. Budują w ten sposób ważną w dorosłym życiu autonomię. Odpowiednio ukształtowana, pomoże im radzić sobie w przyszłości. Przeczytaj, dlaczego według psychologa trzeba pozwalać dziecku na błędy i kiedy rozmowa jest lepsza od szlabanu. Porozmawiajmy o
Zespół alkoholowy FAS – diagnostyka i objawy u dzieci i dorosłych' Opublikowano: 09:26Aktualizacja: 12:03 Zespół FAS to zaburzenia umysłowe i fizyczne wywołane działaniem alkoholu na płód w okresie prenatalnym. Wiąże się on nie tylko z wyróżniającym się wyglądem dzieci z FAS, ale często z bezpośrednim zagrożeniem życia dziecka, które rodzi się z tą wadą. Dziecko z FAS – diagnozaPozostałe objawy zespołu FAS u dzieciDziecko z FAS w przedszkolu i w szkoleLeczenie zespołu FAS Mimo powszechnych kampanii społecznych nawołujących do świadomego przeżywania ciąży, z czym wiąże się również powstrzymanie się od wszelkiego rodzaju używek, także alkoholu, na całym świecie wciąż rodzi się więcej dzieci z syndromem FAS niż z zespołem Downa. Wykazano również, że alkohol ma bardzo szkodliwy i nieodwracalny wpływ na płód. W ramach kampanii zdrowotnych oraz walki z tendencją wzrostową urodzeń dzieci z zespołem FAS 9 września 1999 roku stał się Międzynarodowym Dniem FAS. Dziecko z FAS – diagnoza Najczęściej spotykane zaburzenia u dzieci z syndromem FAS to obniżenie poziomu inteligencji oraz zaburzenia wyrażające się w niemożności skupienia uwagi i trudnościach w uczeniu się. Te ujawniają się dopiero po okresie niemowlęctwa. Zwykle jednak wiadomo, że urodziło się dziecko z FAS zaraz po porodzie. Łatwo poznać to na podstawie wyglądu nawet w przypadku noworodka. Diagnoza zespołu alkoholowego FAS (alkoholowy zespół płodowy) u dziecka opiera się na podstawie wywiadu potwierdzającego, że płód narażony był na działanie alkoholu. Ponadto na wskazaniu cech dla tego zespołu charakterystycznych, specyficznego wyglądu, małej wagi urodzeniowej ciała, dysfunkcji ośrodkowego układu nerwowego. Wśród cech fizycznych (nie zawsze widocznych zaraz po urodzeniu) wyróżnia się: zmarszczkę kącika oka, małe, szeroko rozstawione oczy o mocno owalnym kształcie, brak łuku kupidyna pod nosem, cienką górną wargę, małą żuchwę, zapadnięty, płaski grzbiet nosa oraz szeroki nos, zniekształcone małżowiny uszne. W przestrzeni zakupowej HelloZdrowie znajdziesz produkty polecane przez naszą redakcję: Zdrowie umysłu, Odporność, Good Aging, Energia, Beauty Wimin Zestaw z głębokim skupieniem, 30 saszetek 139,00 zł Zdrowie umysłu Good Sleep from Plants 60 kaps. wegański 45,00 zł 90,00 zł Zdrowie umysłu WIMIN Głębokie skupienie, 30 kaps. 79,00 zł Zdrowie umysłu Miralo Sen, Suplement na dobry sen, 20 kapsułek 20,99 zł Zdrowie umysłu Naturell Ashwagandha, 60 tabletek 18,15 zł Pozostałe objawy zespołu FAS u dzieci Dzieci urodzone z syndromem FAS są zwykle małe i bardzo chude, z nieproporcjonalnie małą czaszką. Nie rosną w normalnym tempie oraz nie mają apetytu. Bardzo często również diagnozuje się u nich wrodzone wady serca, stawów oraz kręgosłupa. Mają wyjątkowo słabe mięśnie. Te wady jednak są znacznie mniej dokuczliwie od braków intelektualnych, które niestety umieszczają dzieci z FAS w gronie dzieci niepełnosprawnych. Dzieci z FAS już w pierwszych miesiącach życia wykazują zaburzenia w zakresie nabywania i nauki zachowań społecznych. Nie potrafią nawiązywać bliskich relacji, odwzajemniać pieszczot czy uśmiechów, nie rozumieją zabawy w „gdzie jest bobas” czy w chowanego, nie reagują też na podstawowe zwroty typu „pa-pa” (co do zasady dzieci szybko uczą się machać na to hasło). Nie potrafią również wyrażać swoich potrzeb, co często kończy się z ich strony płaczem i histerią. Co chyba najgorsze w kontekście bezpieczeństwa dziecka – nie rozumie ono również, czym są zakazy oraz nie wykazuje niepokoju w towarzystwie obcych. Dziecko z FAS w przedszkolu i w szkole Dzieci z syndromem FAS w szkole i w przedszkolu mają od samego początku problemy z dostosowaniem się do grupy. Nie potrafią nadążyć z tempem nauki, nie rozumieją zachowań oraz zasad oczywistych dla innych dzieci. Mają problemy z myśleniem abstrakcyjnym oraz z nauką czytania i pisania. Wykazują niepewność związaną z wykonywaniem czynności wymagających koordynacji ruchowej oraz psychoruchowej oraz są w tej kwestii niezdarne. Każdy przypadek jest wyjątkowy niemniej jednak cechą wspólną jest specyficzny wygląd oraz opóźnienie w myśleniu, reagowaniu, a także niemożność nawiązania bliskich relacji z drugim człowiekiem, co może wymagać specjalnego toku nauczania. UWAGA: Dorośli z FAS to najczęściej osoby również wymagające stałej opieki i kontroli ze strony kogoś zdrowego. Taka osoba musi na bieżąco pilnować pór posiłków, wypróżniania oraz harmonogramu dnia, który w przypadku osób z zespołem FAS jest bardzo ważny. Leczenie zespołu FAS Nie istnieje jeden skuteczny lek na alkoholowy zespół płodowy. Ważna jest wczesna diagnoza, ponieważ dziecko szybko objęte programem leczenia zyskuje szansę na normalne i przynajmniej częściowo samodzielne życie, jeżeli zostanie poddane rehabilitacji. Szczególnie efektywna w leczeniu zespołu FAS jest terapia dotykiem, stymulacja ruchowa oraz wszelkiego rodzaju terapie sensoryczne. Starsze dzieci obejmuje się już terapią mającą na celu kształtowanie ich zachowań społecznych. Dzieci uczą się zatem budować relacje z drugim człowiekiem i utrzymywać je. W tym zakresie zwłaszcza na początkowych etapach pomocne są również wszelkiego rodzaju terapie, w których towarzyszą dzieciom zwierzęta (np. hipoterapia czy dogoterapia). Nasze teksty zawsze konsultujemy z najlepszymi specjalistami Zobacz także Treści zawarte w serwisie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Paulina Piziorska Zobacz profil Podoba Ci się ten artykuł? Powiązane tematy: Polecamy Nadziei, która będzie oparta na życzliwości profesjonalistów i dialogu z rodzicami, także biologicznymi. Dziecko z FAS w przedszkolu. Jeśli dziecko z alkoholowym zespołem płodowym zostanie adoptowane w pierwszych miesiącach życia przez parę, która "chce mieć własne dziecko", bywa wychowywane tak, jakby problem FAS go nie dotyczył.
(Imię i nazwisko) urodzona dnia dzień. miesiąc. rok. w miejsce urodzenia woj. nazwa. uczęszcza do oddziału przedszkolnego przy Szkole Podstawowej w (miejscowość).( imię ) jest dziewczynką miłą, życzliwą i spokojną. Grzecznie zwraca się do innych. Dobrze zaadoptowała się w rano dojeżdża na zajęcia autobusem szkolnym i wraca pod okiem opiekuna autobusu szkolnego. Dziewczynka wychowywana jest w rodzinie pełnej, pięcioosobowej – rodzice i troje dzieci. Ma dwoje młodszego rodzeństwa. (Imię) podejmuje aktywności proponowane przez nauczyciela. Dziecko stosuje się do ustalonych zasad w grupie i chętnie uczestniczy w zajęciach zorganizowanych. Jest sprawna ruchowo i chętnie uczestniczy w zabawach ruchowych oraz ćwiczeniach gimnastycznych zarówno w sali jak i na świeżym powietrzu. Zna i przestrzega zasad organizuje sobie czas wolny Jest nieśmiała. Większość czasu (imię) spędza samotnie obserwując bawiących się rówieśników, chodzi po sali albo siedzi w ławce. Potrafi nawiązywać kontakty z rówieśnikami ale nie są one zbyt częste. Jej tempo pracy jest wolne. Niesprawnie wycina przykleja i lepi. Niechętnie rysuje i koloruje obrazki. Mało sprawnie lepi z plasteliny. Nie potrafi wykonać pracy plastycznej, czeka na pomoc nauczyciela. Nie umie rysować. W obszarze jej rozwoju poznawczego pozostaje jeszcze wiele do zrobienia. Uczennica ma problem z posługiwaniem się rozwiniętymi zdaniami. Potrafi powiedzieć co widzi na obrazku podając tylko jego elementy. Nie podaje przyczyny ani skutku zdarzenia. Nie potrafi wyróżniać zdań w tekście ani wyrazów w zdaniu. Nie dzieli wyrazów na głoski. Dzieli wyrazy na sylaby. Powoli poznaje litery i podejmuje próby czytania pod okiem nauczyciela i rodziców. Wyjaśnia znaczenie mniej niż czterech spośród dziewięciu podanych słów, podając tylko ich cechy zewnętrzne i cechy budowy (definicja opisowa). Nie próbuje ich definiować ogólnie. Słabo radzi sobie z ułożeniem obrazka składającego się z sześciu do ośmiu części. Oczekuje pomocy nauczyciela. Nie wypowiada się spontanicznie na dany temat, tylko jeśli zostanie poproszona. Nie umie słuchać. Nie słucha poleceń nauczyciela dlatego nie potrafi wykonać samodzielnie zadania. Nie powtarza słów rymowanki wypowiedzianej trzy razy przez nauczyciela mimo pomocy osoby dorosłej. Potrafi nauczyć się na pamięć krótkiego wierszyka ale wymaga więcej czasu niż inne dzieci. Niepoprawnie wymawia samogłoski syczące. Dziewczynka rysuje szlaczki nie trzymając się śladów. Nie podejmuje prób pisania. Nie odwzorowuje liter ani cyfr. Czeka na pomoc nauczyciela. Jej zeszyty prezentują słaby poziom graficzny pisma. Prawidłowo trzyma narzędzia do pisania, zawsze w prawej dłoni (ustalona lateralizacja prawostronna). Ma trudności z pokolorowaniem/ podziałem figur według podanego obok wzoru oraz rysowaniem szlaczków po śladach. Nie wymienia nazw warzyw i owoców krajowych. Nie potrafi wymienić nazwy owoców egzotycznych. Nie wymienia zwierząt egzotycznych. Wymienia nazwy zwierząt żyjących w Polsce. Nie wymienia pojazdów lądowych, wodnych i powietrznych. Nie potrafi wymienić zjawisk atmosferycznych. Nie określa, przy jakim kolorze na sygnalizatorze można przechodzić przez ulicę. Nie określa, gdzie pracują jej rodzice. Nie podaje nazwy państwa, w którym mieszka ani jego stolicy. Nie wymienia najdłuższej rzeki Polski. Nie rozpoznaje godła i flagi Polski. Nie rozpoznaje hymnu państwowego. Nie wymienia nazw miesięcy ani pór roku, słabo rozpoznaje zmiany zachodzących w przyrodzie. Wymienia nazwy dni tygodnia z pomocą nauczyciela. Ma trudności z rozumieniem terminów: na, pod, nad, między, w, po lewej, po prawej. Myli rękę lewą i prawą oraz lewą i prawą stronę ciała. Ma trudności z określeniem kierunku i miejsca na kartce wskazuje wypowiedziane przez nauczyciela części ciała i potrafi je dodaje i odejmuje na konkretach w zakresie 10. Określa równoliczność i nierównoliczność zbiorów poprzez samodzielne przeliczanie ich elementów. Rozróżnia i nazywa podstawowe figury geometryczne (koło, trójkąt, kwadrat, prostokąt) ale nie odwzorowuje ich kształtów. Podaje swoje imię, nazwisko i adres zamieszkania. Wymienia osoby z nią mieszkające w domu i zna imiona swoich rodziców. Nie wie ile ma latDziewczynka jest samodzielna w zakresie załatwiania potrzeb fizjologicznych oraz wszystkich czynności higienicznych typu mycie i wycieranie rąk. Prawidłowo zachowuje się przy stole podczas posiłków, chętnie zjada posiłki. Samodzielnie ubiera się i rozbiera. Wymaga jedynie pomocy przy zapinaniu kurtki czy wiązaniu sznurowadeł. Chętnie sprząta razem z innymi dziećmi zabawki w sali ale w swoim miejscu pracy nie potrafi utrzymać porządku. Potrafi samodzielnie przygotować swoje miejsce do pracy dobierając samodzielnie wskazane przybory szkolne. Rozróżnia swoją półkę opatrzoną indywidualnym znaczkiem. Posiada w niej wszystkie potrzebne materiały i przybory szkolne.( Imię ) jest zadbana, czysta, ładnie ubrana, codziennie ma ze sobą drugie śniadanie. Opuszcza zajęcia tylko z powodu choroby. Wychowawca klasy ( Imię i nazwisko )
Legitymacja przedszkolna dla dzieci z orzeczeniem – w jakim wieku. Czy w czasie dyżuru wakacyjnego trzeba zapewnić dodatkową opiekę dla dziecka z orzeczeniem. Czy szkoła może objąć kształceniem specjalnym dziecko, które nie ma orzeczenia na kolejny etap. Jaki czas ma przedszkole niepubliczne na wdrożenie zaleceń uwzględnionych w

Alkoholowy zespół płodowy ( ang. fetal alcohol syndrome, FAS, AZP) – zespół chorobowy, który jest skutkiem działania alkoholu na płód w okresie prenatalnym. Alkoholowy zespół płodowy jest chorobą nieuleczalną, której można uniknąć, zachowując abstynencję w czasie trwania ciąży. W 2000 r. dla określenia wszystkich zaburzeń, które mogą powstać po narażeniu dziecka na alkohol w okresie prenatalnym, używany jest termin Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych (Fetal Alcobol Spectrum Disorder – FASAD). Jest to tzw. parasolowe pojęcie, określające różne wady wrodzone, które powstają w wyniku narażenia dziecka na działanie alkoholu w okresie prenatalnym. Opisuje ono specyficzne problemy zdrowotne, wychowawcze i edukacyjne, jakimi bywają dotknięte dzieci matek pijących alkohol w ciąży, a także kryteria dla diagnozy poszczególnych trudności. Zestawienie bibliograficzne „Dziecko z FAS (Alkoholowym Zespołem Płodowym)” zostało sporządzone na podstawie baz Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Opolu oraz baz bibliotek zgromadzonych w KARO – Katalogu Rozproszonych Bibliotek Polskich. Bibliografia gromadzi 100 opisów bibliograficznych książek i artykułów z czasopism. Materiał bibliograficzny został uporządkowany alfabetycznie według tytułów publikacji, z podziałem na wydawnictwa zwarte oraz artykuły z czasopism. Książki dostępne w PBW w Opolu i/lub filiach oznaczone zostały sygnaturami. Bibliografia adresowana jest szerokiego grona pedagogów, nauczycieli, wychowawców, logopedów, lekarzy, terapeutów, rodziców pragnących zrozumieć dzieci z FAS i efektywnie im pomagać. Wydawnictwa zwarte : 1. Adopcja i przywiązanie : praktyczny poradnik dla rodziców / Deborah D. Gray ; przekł.: Marta Lipińska, Maryla Kowalska, Sylwia Kot. – Sopot : Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2010. – 319, [1] s. : il. ; 24 cm. M 061465 KK, M 053284 (Kluczbork), M 066949 (Nysa), M 203742 (Opole) 2. Alkoholizm wśród młodzieży : kompendium wiedzy dla pedagogów i pracowników socjalnych / Marek Banach, Ireneusz Kowalewski. – Kraków :Wydawnictwo „Scriptum”, cop. 2014. – 155 s. : il. ; 23 cm. M 215726 – M 215728 (Opole) 3. Alkoholowy zespół płodu : teoria, diagnoza, praktyka / pod red. Marka Kraków : Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum” : Wydawnictwo WAM, 2011. – 328 s. : il. ; 23 cm. 4. Biorę odpowiedzialność : program profilaktyczno-edukacyjny / Teresa Jadczak-Szumiło, Katarzyna Kałamajska-Liszcz. – Warszawa : Parpamedia Wydawnictwo Edukacyjne, 2009. – 25, [2] s. ; 21 cm + 1 dysk optyczny (CD). 5. Ciąża i alkohol : w trosce o Twoje dziecko / Małgorzata Klecka. – Wyd. 2. – Warszawa : Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, 2007. – 41, [2] : il. ; 17 cm. M 065186 (Nysa) 6. Czy prawo musi być bezradne? : prawne aspekty przeciwdziałania poalkoholowym uszkodzeniom płodu / Barbara Bernfeld, Jacek Mazurkiewicz, Maria Zaporowska, Zofia Zaporowska ; [red. nauk. Jacek Mazurkiewicz].- 571 s. ; 24 cm 7. Dzieci o specjalnych potrzebach komunikacyjnych : diagnoza, edukacja, terapia /red. nauk. Barbara Winczura. – Kraków : „Impuls”, 2013. – 431 s. :il. ; 24 cm. M 211063 (Opole) 8. Dzieci o specjalnych potrzebach komunikacyjnych : diagnoza, edukacja, terapia / red. nauk. Barbara Winczura. – Wyd. 2. Kraków : „Impuls”, 2014. – S. 53-63 M 63110 – M 63111 (Kędzierzyn-Koźle), C 067454 (Nysa), M 212494 – M 212496 (Opole) 9. Dziecko dys-logiczne : dlaczego miliony dzieci cierpią na nadpobudliwość, zaburzenia uwagi, zaburzenia umiejętności szkolnych, depresję, są agresywne, zbuntowane lub porywcze – i co możemy z tym zrobić /Bernard Rimland ; tł. [z ang.] Karolina Bojadżijewa-Wesołowska. – Warszawa : „Fraszka Edukacyjna”, 2010. – 182 s. ; 23 cm. 10. Dziecko z alkoholowym zespołem płodowym w szkole / Krzysztof Liszcz. – Toruń : Fundacja „Daj Szansę”, 2007. – 55 s. ; 21 cm 11. Dziecko z FAS w szkole i w domu /Krzysztof Liszcz. – Kraków : „Rubikon”, 2011. – 191, [1] s. : il. ; 24 cm. M 062712 (Kędzierzyn-Koźle), C 206303, M 206350 (Opole) 12. Ewolucja wiedzy studentów i młodzieży na temat Płodowego Zespołu Alkoholowego / Marek Banach. – Kraków : „Impuls”, 2019. – 186 s. : il. ; 24 cm. 13. FAScynujące dzieci / Małgorzata Klecka. – Kraków : Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, 2007. – 175 s. : 14×15 cm + 1 dysk optyczny (VCD). 14. FAS – problem zdrowotny, z którego się nie wyrasta / Lucyna Sochocka, Mariola Wojtal, Izabela Wróblewska, Aleksander Wojtyłko. – Bibliogr. // W : Pielęgnacyjne i kliniczne aspekty opieki nad chorymi : wybrane zagadnienia. T. 4 / pod red. Andrzeja Steciwko, Marioli Wojtal, Danuty Żurawickiej ; Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa w Opolu ; Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego. – Wrocław : „Continuo”, 2011. – S. 89-96 M 067882 (Nysa), M 213385 (Opole) 15. Jak być nauczycielem dziecka z FAS / Krzysztof Liszcz. – Toruń : Fundacja „Daj Szansę”, 2006. 16. Jak być opiekunem dziecka z FAS / Krzysztof Liszcz. – Toruń : Fundacja „Daj Szansę”, 2005. 17. Jak wspomagać dziecko z FASD w edukacji /Teresa Jadczak-Szumiło, Katarzyna Kałamajska-Liszcz, Krzysztof Liszcz ; Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. – Warszawa : Fundacja Poza Schematam ,2018. – 128 s.: il. ; 21 cm. M 065043 (Kędzierzyn-Koźle), M 056680 (Kluczbork), M 056680 (Nysa), M 219086 (Opole) 18. Kobiety i alkohol /[oprac. Jadwiga Fudała]. -[Warszawa]: PARPAMEDIA Wydawnictwo Edukacyjne,[2011]. – [16] s. : il. kolor. ;15×15 cm. M 053182 (Kluczbork) 19. Neuropsychologiczny profil dziecka z FASD / Teresa Jadczak-Szumiło. – Warszawa : Parpamedia Wydawnictwo Edukacyjne, 2008. – 72 s. ; 21 cm. 20. Nie podejmujcie pochopnej adopcji : przewodnik po drogach i rozdrożach wiodących ku własnemu dziecku / Kazimierz Flak. – Krosno : „Lygian”, 2013. – 141 s. : il. ; 22 cm. M 212277 (Opole) 21. Pielęgnacyjne i kliniczne aspekty opieki nad chorymi : wybrane zagadnienia. T. 4 /pod red. Andrzeja Steciwko, Marioli Wojtal, Danuty Żurawickiej ; Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa w Opolu, Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego. – Wrocław : „Continuo”, 2011. – 196 s. : il. (gł. kolor.) ; 24 cm. M 067882 (Nysa), M 213385 (Opole) 22. Płodowy zespół alkoholowy / Małgorzata Klecka // W : Zaburzenia psychiczne i rozwojowe u dzieci a szkolna rzeczywistość / red. nauk. Marta Jerzak. – Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2016. – S. 234-257 23. Praca socjalna z osobą uzależnioną i jej rodziną :wybrane problemy / pod red. nauk. Katarzyny Marii Wasilewskiej-Ostrowskiej. – Warszawa : „Difin”, 2014. – 335, [3] s. ; 23 cm. M 068808 (Nysa), M 212823 (Opole) 24. Rodzina w sytuacji trudnej :zdążyć z pomocą. Cz. 1 /red. nauk. Beata Szurowska. – Warszawa : „Difin”, 2019. – 222, [2] s. : il. ; 23 cm. M 220176/I (Opole) 25. Rozwój mowy dziecka w świetle teratogennego wpływu alkoholu na jego rozwój pre- i postnatalny / Halina Pawłowska-Jaroń. – Bibliogr. // W : Biomedyczne podstawy logopedii / red. nauk. Stanisław Milewski, Jerzy Kuczkowski, Katarzyna Kaczorowska-Bray. – Wyd. 2 popr. – Gdańsk: „Harmonia Universalis”, 2017. – S. 331-358 C 054078 (Brzeg), C 053286 (Kluczbork), C 067453 (Nysa) 26. Specyfika pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom z FAS /Danuta Hryniewicz. – Warszawa : Parpamedia Wydawnictwo Edukacyjne : Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, cop. 2007. – 55 s. : il. ; 24 cm. C 065183 (Nysa) 27. Terapia zajęciowa osób z niepełnosprawnością intelektualną /red. nauk. Edyta Janus. – Warszawa : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2018. – 335 s. :il. kolor. ; 24 cm. M 064842 (Kędzierzyn-Koźle), M 069101 (Nysa), M 218041 – M 218042 (Opole) 28. Uszkodzenia płodu wywołane alkoholem / tł. Agnieszka Basaj. – Warszawa : Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, 1997. – 169 s. : il. ; 24 cm. M 063252 (Nysa) 29. Vademecum bezpieczeństwa wewnętrznego : współczesne zagrożenia /red. nauk. Marek Z. Kulisz ; Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie. – Nysa :Oficyna Wydawnicza PWSZ w Nysie, 2018. – 403 s. : il. ; 24 cm. 169 s. : il. ;24 cm. M 055089- 055089 (Brzeg), M 065085 (Kędzierzyn-Koźle), M 057043 – M 057044 (Kluczbork), C 069248, M 069249- M 069250 (Nysa), M 219695 – M 219696 (Opole) 30. W trosce o zdrowie twoje i dziecka : Spektrum Poalkoholowych Zaburzeń Płodu (FASD) : profilaktyka / Marek Banach, Józefa Matejek ; [recenzenci prof. dr hab. n. med. Małgorzata Janas-Kozik, prof. dr hab. Janusz Kirenko]. – Kraków : Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2019. – 192, [5] s : il. ; 22 cm. 31. Wczesna interwencja logopedyczna /redakcja naukowa : Katarzyna Kaczorowska-Bray, Stanisław Milewski. – Gdańsk : Harmonia Universalis, 2016. – 918 s. : il ; 25 cm. M 064444 (Kędzierzyn-Koźle), C 216699, M 216749 (Opole) 32. Wieczne dziecko /Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. – [Warszawa] : PARPAMEDIA Wydawnictwo Edukacyjne, [2008]. – [16] s. :il. kolor. ;15×15 cm +1 dysk optyczny (CD-ROM). M 053251 (Kluczbork) 33. Wpływ spożywania alkoholu przez kobiety ciężarne na rozwój płodu i zdrowie noworodka /Alina Kowalczykiewicz-Kuta. – Bibliogr. // W : Pielęgnacyjne i kliniczne aspekty opieki nad chorymi : wybrane zagadnienia. T. 3 / pod red. Andrzeja Steciwko, Marioli Wojtal, Danuty Żurawickiej ; Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa w Opolu ; Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego. – Wrocław : „Continuo”, 2010. – S. 7-14 M 067881 (Nysa), M 213706 (Opole) 34. Wychowanie, profilaktyka, terapia : szanse i zagrożenia /pod red. nauk. Magdaleny Boczkowskiej, Eweliny Tymoszuk, Patrycji Zielińskiej. – Kraków : „Impuls” ,2012. – 391 s. : il. ; 24 cm. M 213048, M 213049 (Opole) 35. Zerwana więź /Michael Dorris ; [przedm. Louise Erdrich] ; przekł. [z ang.] Monika : Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 1996. – 317, [1] s. ; 21 cm. M 055928 (Kędzierzyn-Koźle) Artykuły z czasopism : 36. Alkohol etylowy : metabolizm, zmiany w układzie nerwowym i mózgu, zmiany hormonalne oraz uszkodzenia układu rozrodczego / Łukasz A. Głowczyński, Piotr M. Skital . – Bibliogr. // Chemia w Szkole. – 2015, nr 6, s. 40-46 37. Alkoholowy Zespół Płodowy (FAS) / Jadwiga Cholewa // Wychowawca. – 2008, nr 4, s. 15 38. Alkoholowy Zespół Płodowy : (strategie postępowania wobec dzieci z FAS) / Krystyna Piwko // Lider. – 2008, nr 1, s. 24-25 39. Alkoholowy zespół płodu jako zespół wad wrodzonych utrudniających funkcjonowanie dziecka w szkole /Agnieszka Anna Karłowicz. – Bibliogr. // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. – 2018, nr 6, s. 9-19 40. Bagaż na całe życie /Aneta Zdunek. – Bibliogr. // Świat Problemów. – 2019, nr 5, s. 7-10 41. Diagnoza FAS w praktyce / Marta Komorowska // Remedium. – 2007, nr 11, s. 6-7 42. Diagnoza zespołu FASD /Teresa Jadczak-Szumiło. – Bibliogr. // Terapia : Uzależnienia i Współuzależnienia. – 2018, nr 2, s. 12-15 43. Diagnozowanie Zespołu Alkoholowego Płodu / Jadwiga Cholewa // Bliżej Przedszkola. – 2005, nr 12, s. 53-56 44. Dlaczego jest potrzebna wczesna diagnoza dla dzieci z FAS? / Teresa Jadczak-Szumiło // Świat Problemów. – 2008, nr 12, s. 8-11 45. Dzieci, które potrzebują przewodnika : rozmowa z Krzysztofem Liszczem, psychiatrą, rodzicem zastępczym dzieci z płodowym syndromem alkoholowym /rozm. przepr. Katarzyna Burda // Terapia : Uzależnienia i Współuzależnienia. – 2008, nr 3, s. 3-4 46. Dzieci z alkoholowym zespołem płodowym / Krzysztof Liszcz // Niebieska Linia. – 2006, nr 3, s. 12-13 47. Dzieci z FAS/FASD – diagnostyka, trudności rozwojowe, wspieranie /Anna Firkowska-Mankiewicz // Człowiek, Niepełnosprawność, Społeczeństwo. – 2010, nr 2, s. 31-58 48. Dzieci z FAS w szkole … / Lucyna Bojarska // Dyrektor Szkoły. – 2009, nr 11, s. 27-28, 29-30 49. Dzieci z syndromem FAS /Urszula Kot // Wychowanie w Przedszkolu. – 2012, nr 3, s. 60-61 50. Dziecko z Alkoholowym Zespołem Płodowym : bibliografia w wyborze /Elżbieta Trojan // Wychowawca. – 2011, nr 10, s. 30 51. Dziecko z Alkoholowym Zespołem Płodowym (FAS) – wybór bibliografii /Elżbieta Trojan // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. – 2012, nr 4, s. 63-64 52. Dziecko z FAS (Płodowy Zespół Alkoholowy) w edukacji = A child with FAS (Fetal Alcohol Syndrome) in education / Joanna Trzaskalik, Julia Pyttel ; Akademia Ignatianum w Krakowie. Wydział Zamiejscowy Nauk Humanistycznych i Społecznych w Mysłowicach // Nauczyciel i Szkoła. – 2017, nr 1, s. 11-25 53. Dziecko z FAS (Płodowy Zespół Alkoholowy) w terapii logopedycznej = Child with Fetal Alcohol Syndrome (FAS) w terapii logopedycznej / Joanna Trzaskalik, Julia Pyttel ; Wydział Zamiejscowy Nauk Humanistycznych i Społecznych w Mysłowicach Akademii Ignatianum w Krakowie // Forum Logopedyczne // Forum Logopedyczne. – Nr 25 (2017), s. 141-151 54. Dziecko z FAS – poradnik /Elżbieta Trojan. – Zawiera rec. książki: Dziecko z FAS w szkole i w domu / Krzysztof Kraków, 2011 // Nowa Szkoła. – 2012, nr 3, s. 47-50 55. Dziecko z FASD w procesie wychowania i edukacji /Teresa Jadczak-Szumiło // Remedium. – 2015, nr 9, s. 4-5 56. Efekty działania alkoholu w okresie prenatalnym w modelu zwierzęcym /Wanda Bibliogr. // Alkoholizm i Narkomania. – 2006, nr 4, s. 395-406 57. Epidemiologia FAS. Cz. 1 /Beata Skwarczek // Remedium. – 2014, nr 2, s. 23-25 58. FAS i procenty … / KAW // Świat Problemów. – 2008, nr 10, s. 30-32 59. FAS to nie wyrok /Małgorzata Łoskot // Głos Pedagogiczny. – 2012, nr 36, s. 14-19 60. Fascynujące dzieci /Krzysztof Liszcz; Jolanta Tęcza-Ćwierz // Wychowawca. – 2011, nr 10, s. 10-11 61. Fasd – problem, który nie istnieje? /Teresa Jadczak-Szumiło // Terapia : Uzależnienia i Współuzależnienia. – 2017, nr 5, s. 5-7 62. FASD-problem, którego nie widać / Joanna Terlikowska // Remedium. – 2015, nr 9, s. 1-3 63. Fetal Alkohol Syndrome – Alkoholowy Zespół Płodowy. Poalkoholowe dzieci ze złożoną niepełnosprawnością / Małgorzata Klecka // Dziecko Krzywdzone. – 2004, nr 8, s. 46-55 64. Formy pomocy i metody pracy z dziećmi chorymi na AZP. Cz. 2 /Beata Skwarczek // Remedium. – 2014, nr 7-8, s. 5-7 65. Funkcjonowanie dziecka z FASD w środowisku rodzinnym i szkolnym /Marak, Banach. – Bibliogr. // Wychowanie na co Dzień. – 2014, nr 6, dod. “Wkładka metodyczna”, s. V-XII 66. Jak alkohol działa na organizm przyszłych matek / Dariusz Adamczyk // Problemy Alkoholizmu. – 2006, nr 2, s. 24-27 67. Kampania społeczna “Too Young To Drink” /Andrzej Wojciechowski // Świat Problemów. – 2014, nr 12, s. 32-44 68. Media społecznościowe jako narzędzie edukacji publicznej /Jolanta Terlikowska // Świat Problemów. – 2019, nr 5, s. 11-114 69. Metody pracy z dziećmi chorymi na PZA / Beata Skwarczek // Remedium. – 2014, nr 6, s. 10-11 70. Na skutek picia /Marta Melka-Roszczyk // Psychologia w Szkole. – 2013, nr 1, s. 98-103 71. Nie wszystko musi zależeć od genów : jak czynniki środowiskowe mogą zmieniać nasz mózg i nasze zachowanie /Joanna H. Śliwowska // Biologia w Szkole z Przyrodą. – 2017, nr 1, s. 50-54 72. O FAS w Parlamencie Europejskim /Magdalena Borkowska // Świat Problemów. – 2011, nr 10, s. 38-39 73. O zespole FAS / prof. UKSW, dr hab. Marią Ryś – kierownikiem Podyplomowego Studium Relacji Interpersonalnych i Profilaktyki Uzależnień rozmawiają Agnieszka Kubiak i Marta Sobocińska // Forum Pedagogiczne. – 2014, [nr] 2, s. 145-149 74. Objawy i wczesne rozpoznanie FAS / Małgorzata Klecka // Niebieska Linia. – 2006, nr 3, s. s. 7-9 75. Odpowiedzialni rodzice / Jerzy T. Marcinkowski // Wychowawca. – 2009, nr 10, s. 20-21 76. Płodowy zespół alkoholowy (FAS) w opiece położnej – opis przypadku / Małgorzata Dubik-Tota, Monika Dubik // Słupskie Prace Biologiczne. – Nr 15 (2018), s. 111-123 77. Płodowy zespół alkoholowy – zagadnienia mowy i percepcji / Halina Pawłowska-Jaroń // Szkoła Specjalna. – 2010, nr 2, s. 113-120 78. Polska bada FAS /Magdalena Borkowska // Świat Problemów. – 2013, nr 1, s. 44-46 79. Pomoc pedagogiczna dzieciom z FAS / Małgorzata Moszyńska-Dumara // Szkice Humanistyczne (Olsztyn). – T. 8, nr 3 (2008), s. 93-98 80. Potencjał edukacyjny dziecka z Płodowym Zespołem Alkoholowym /Beata Skwarczek // Remedium. – 2014, nr 5, s. 18-19 81. Potrzeby edukacyjne dzieci z FASD / Marta Komorowska // Remedium. – 2007, nr 9, s. 24-25 82. Problem rehabilitacji osób uzależnionych od alkoholu z podejrzeniem alkoholowego zespołu płodowego FAS/FAE / Krystyna Pluskota // Wychowanie na co Dzień. – 2007, nr 10-11, s. 28-31 83. Problemy zdrowia prokreacyjnego związanego z konsumpcją alkoholu / Jacek Moskalewicz // Alkoholizm i Narkomania. – 2007, nr 1, s. 55-63 84. „Profilaktyka krzywdzenia małych dzieci”. Cz. 1 /JAC // Remedium. – 2012, nr 6, s. 26-27 85. Przywiązanie dziecka z zaburzeniami ze spektrum alkoholowych uszkodzeń płodu (FASD) : badania za pomocą Attachment Story Completion Task /Magdalena A. Pietrzak, Lucyna Bakiera, Iwona Palicka. – Bibliogr. // Czasopismo Psychologiczne. – T. 23, nr 1 (2017), s. 137-146 86. Rodziny wychowujące dzieci z płodowym zespołem alkoholowym (FAS) / Mieczysław Dudek ; Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie // Studia Społeczne. – 2014, nr 1, s. 89-98 87. Rozwój dzieci zaburzony przez błędy rodziców /Aleksandra Kubala-Kulpińska // Głos Pedagogiczny. – 2018, nr 99, s. 17-21 88. Specyficzne wymagania edukacyjne dzieci z poalkoholowym uszkodzeniem mózgu / Magdalena Marek // Bielsko-Żywieckie Studia Teologiczne. – T. 15 (2014), s. 169-180 89. Społeczne następstwa deficytów rozwojowych dzieci z 2 /Beata Skwarczek // Remedium. – 2014, nr 4, s. 7-9 90. Standardy w profilaktyce – szansa czy ograniczenie / Maria Deptuła // Świat Problemów. – 2018, nr 2, s. 23-26 91. Teoretyczne aspekty pracy z dzieckiem z FASD w rodzinie zastępczej /Marek Banach, Józefa Matejek. – Bibliogr. // Ruch Pedagogiczny. – 2018, nr 3, s. 53-61 92. Tylko mnie kochaj : sytuacja małego dziecka w rodzinie z problemem alkoholowym / Teresa Jadczak Szumiło // Świat Problemów. – 2006, nr 3, s. 26-30 93. Uszkodzenia mózgu u dzieci z FASD / Marta Komorowska // Remedium. – 2007, nr 12, s. 6-7 94. Uświadamiać i pomagać dzieciom z FAS /Joanna Węglarz ; rozm. przepr. Barbara Ellwart // Przegląd Oświatowy. – 2016, nr 18, s. 15-17 95. Wychowanie i nauczanie dziecka z FAS tematem konferencji / Elżbieta Szefler // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. – 2008, nr 9 s. 62-64 96. Wychowanie i usprawnianie dzieci z FAS / Jadwiga Cholewa // Bliżej Przedszkola. – 2005, nr 12, s. 57-59 97. Wyścig żółwia z zającem – konferencja podsumowująca pierwszy etap kampanii „Ciąża bez alkoholu” / Aneta Zdunek // Świat Problemów. – 2008, nr 5, s. 30-34 98. Z FAS-trygowanie dzieci /Ewelina Sawaściuk // Charaktery. – 2007, nr 8, s. 64-65 99. Za FASadą /Barbara Kaczmarska // Wychowawca. – 2011, nr 10, s. 7-8 100. Zdążyć przed FAS /Małgorzata Lis // Wychowawca. – 2011, nr 10, s. 5-6 Elżbieta Trojan – Regionalny Zespół Placówek Wsparcia Edukacji. Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Opolu

Dziecko z afazją powinno zostać objęte stałą opieką, a także terapią specjalistyczną. W leczeniu tego typu problemu ze zdrowiem konieczna jest pomoc logopedy, poza tym u części pacjentów konieczna może okazać się pomoc psychologa, czy też terapeuty integracji sensorycznej. Jak wyglądają ćwiczenia dla dzieci z afazją?
FAS / FAE to zespol nieprawidłowości w rozwoju dziecka związanych z piciem alkoholu przez ciężarną matkę. Nniejsze opracowanie zwraca uwage na najczęstsze trudnosci dzieci z tym zaburzeniem oraz przedstawia formy pomocy – alkoholowy zespół płodowyFAE – alkoholowy efekt płodowyAlkoholowy zespół płodowy to zespół nieprawidłowości stwierdzany u dzieci niektórych matek spożywających alkohol w okresie ciąży. Ze względu na to, że skutki spożywania alkoholu są różne, nie wszystkie dzieci z zespołem FAS /FAE będą do siebie podobne. Alkohol spożywany przez kobietę w okresie ciąży uszkadza płód, powoduje powstawanie wad wrodzonych, zaburzenia w rozwoju poszczególnych układów, a zwłaszcza układu fizyczne oraz symptomy behawioralne mogące sugerować występowanie FAS / FAE w poszczególnych okresach rozwojowych (charakterystyka ):FAS u noworodków i niemowląt :- niska waga urodzeniowa, mały obwód głowy- dysmorfia twarzy (małe szeroko rozstawione oczy, , plaska środkowa część twarzoczaszki, brak rynienki podnosowej, cienka górna warga, mały zadarty nos)- zaburzenia rytmu snu i czuwania- słabo wykształcony odruch ssania- słabe zdolności adaptacyjne- nadaktywność- nadwrażliwość na bodźce lub b. długi czas reakcji na bodźce- mogą występować wady wrodzoneZaburzenia u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym:- mogą występować dysmorfie twarzy- badania EEG mogą wykazywać niedorozwój mózgu- zaburzenia sfery motorycznej- zaburzenia uwagi, pamięci, - trudności z rozwiązywaniem problemów- impulsywność - słaba koordynacja- słabsze rozumienie słów, gramatyki- trudności w ocenie sytuacji- trudności z rozumieniem pojęć abstrakcyjnych (matematyka, czas, pieniądze)- niedojrzałe zachowania- trudności w kontaktach z rówieśnikami- iloraz inteligencji często jest w normieZaburzenia u dzieci w starszym wielu szkolnym:- problemy z koncentracją uwagi- niepokój- brak wytrwałości w pracy- niechęć do podejmowania wyzwań - trudności z pojęciami abstrakcyjnymi- zagrożenie zachowaniami antyspołecznymi (mogą poszukiwać silnych doznań)- trudności w rozwiązywaniu problemów, podejmowaniem decyzji- trudności z myśleniem przyczynowo – skutkowym, oceną- kłopoty z pamięcią- kłopoty w zorganizowaniu świata, niekiedy w wykonywaniu złożonych codziennych czynności (potrzebują ciągłego przypominania, ukierunkowywania)Wyżej wymienione zaburzenia nie są charakterystyczne tylko dla FAS/ FAE, mogą również być związane z innymi nieprawidłowościami w rozwoju z syndromem FAS nie jest po prostu dzieckiem z wadami wrodzonymi i opóźnieniem umysłowym. Jest dzieckiem z niepełnosprawnością złożoną, w której ucierpiało wiele narządów i dróg sensorycznych ( np. mogą występować problemy z widzeniem, słyszeniem, czuciem itd. pomimo prawidłowej budowy zmysłów). – to nie tylko mieć dobry wzrok, odpowiednio adaptujący się do warunków otoczenia, ale to także uwaga wzrokowa, kodowanie i przetwarzanie bodźców wzrokowych. Widzenie zależy więc nie tylko od stanu narządu wzroku, ale i od „poprawności” przyjmowania obrazu przez mózg. Wady wzroku utrudniają percepcję informacji (brak całości informacji, zniekształcenia), wymagają diagnostyki postrzegania :- noworodek – reakcje źrenic na światło, reakcje dziecka na jasno – ciemno- 3-6 miesiąc życia – okres widzenia konturowy (widzenie konturów kształtuje się gdy ktoś nad dzieckiem się nachyla, kontur matki wielozmysłowy; potrzeba dostarczania konturów)- 6-12 miesiąc życia – widzenie szczegółów – rozpoznawanie rodziców , później szczegółowe widzenie przedmiotów; widzenie szczegółów powinno być równocześnie zbieżne z rozumieniem słów (np. określających dany przedmiot)- 18 – 24 miesiąc życia – rozpoznawanie obrazków wcześniej poznanych koresponduje z rozumieniem prostych poleceń (np. „pokaż kotka”)Z nieprawidłowym funkcjonowaniem widzenia wiążą się następujące trudności:- brak pełnej świadomości co do zdarzeń i obiektów wokół dziecka- zmniejszona zdolność do obserwacji mimiki twarzy co utrudnia reagowanie na zmiany i upośledza społeczne interakcje- trudności w rozpoznawaniu szczegółów, znajdowaniu różnic i podobieństw- trudności z odczytywaniem godziny, co przekłada się również na trudności z rozumieniem upływu czasu- trudności w czytaniu i w matematyce (szczególnie geometria, „słupki” w dodawaniu...), problemy z rysunkami- słaba pamięć wzrokowa – dziecko z trudnością przypomina sobie obserwowane widzenia może polegać na:- trening czytania globalnego metodą Domana (dzieci małe)- rozpoznawanie obrazków wydzielonych z tła- wyszukiwanie różnic (przy opisywaniu obiektów, pomiędzy dwoma obrazkami)- znajdowanie podobieństw- trening widzenia peryferyjnego- dzieci starsze mające trudności z czytaniem mogą potrzebować większego druku – tak jak w czytankach dla dzieci to aktywny odbiór bodźców słuchowych, czyli nie tylko bierne słuchanie, ale i kodowanie , przetwarzanie przez mózg informacji docierających drogą słuchową. Słyszenie kształtuje się już w łonie matki – dziecko słyszy dźwięki z organizmu matki oraz część dźwięków docierających z otoczenia. Dzieci z ciąż alkoholowych mają zaburzone odbieranie i rozpoznawanie słyszenia:- noworodek – reakcją na dźwięk jest chwilowe „zastygnięcie w bezruchu”, ewentualne wybudzenie dziecka z płytkiego snu- 2-3 miesiąc życia – obrót głowy w stronę źródła dźwięku - 4-7 miesiąc – lokalizacja strony z której dobiega dźwięk, reakcje na intonację głosu (ton karcący, spokojny ...)- 7-21 miesiąc – doskonalenie lokalizacji dźwięków z każdego kierunku- 7-12 miesiąc – poznawanie właściwości akustycznych otoczenia, rozwijanie umiejętności rozróżniania wrażeń słuchowych na tle innych doznań zmysłowych- 1 rok życia – dziecko reaguje na ciche dźwięki; tańczy przy muzyce doskonalenie pamięci słuchowej, rozumienie słowa NIE, rozumienie bardzo prostych poleceń- 2 rok życia – rozumie proste polecenia : daj mi..., pokaż.... ; pod koniec 2 potrafi zrozumieć i zapamiętać polecenie dwuczłonowe np. „idź do łazienki i umyj ręce”- 2-4 r. ż – spełnia trudniejsze polecenia, śpiewa i tańczy przy muzyce, słyszy i rozumie rozmowę z drugiego pokoju, zadaje nieskończoną ilość pytańZ rozwojem słyszenia ściśle wiąże się rozwój mowy. Podstawowe etapy w rozwoju mowy to:- 0-1 okres melodii (wokalizacje samogłoskowe, głużenie, gaworzenie - 6-7 miesiąc życia; głużenie występuje też u dzieci głuchych ! ; dopiero pojawienie się gaworzenia – powtarzania sylab świadczy o tym, że dziecko słyszy)- 1-2 r. ż. okres wyrazu (pojawianie się coraz większej ilości wypowiadanych słów, kojarzenie pojęcia z przedmiotem w zasięgu wzroku)- 2-3 r. ż okres zdania - 4-6 –okres swoistych form percepcji słuchowej mogą objawiać się jako:- opóźniony rozwój mowy- mowa monotonna, a ton głosu niedostosowany do sytuacji- trudności w słuchaniu przy dodatkowym hałasie (tv, muzyka...), wyodrębnianiu istotnych treści dźwiękowych z otoczenia- trudności w pamiętaniu informacji- trudności w rozumieniu i wykonywaniu poleceń- trudności w wysłuchaniu subtelnych różnic w dźwiękach lub słowach, rozumieniu słów o wielu znaczeniach (np. zamek)- niezdolność do odczytania emocjonalnej zawartości cudzej wypowiedzi- nadwrażliwość słuchowa na niektóre zakresy dźwięków- przytłumione słyszenie (jak pod wodą)- u niektórych dzieci z FAS/FAE mogą często przebiegać bezobjawowo zapalenia uszu ze względu na obniżony próg bólu (dziecko nie czuje że je boli ucho), co również upośledza zdolność słyszenia- część dzieci ma zaburzenia lateralizacji słuchowej (ze względu na to, że ośrodki percepcji mowy są zlokalizowane w lewej półkuli, w słyszeniu ucho prawe powinno być dominujące) w wyniku której dochodzi do niepłynności mówienia, jąkania, zaburzeń analizy i syntezy słuchowej i problemów w zakresie logicznego przyporządkowywania faktów słuchowych Badania dowodzą przewagę percepcji prawousznej dla dźwięków werbalnych i percepcji lewousznej dla dźwięków niewerbalnych (melodii, dźwięków emocjonalnych, dźwięków z słyszenia:- wprowadzanie dziecka w uporządkowany świat dźwięków – dźwięki „wydzielone” z otoczenia, nazwane- słowo +obraz, słowo + tekst- życzliwe powtarzanie poleceń, dzielenie na prostsze etapy- zadbanie o „wyciszenie tła”, odizolowanie od bodźców przeszkadzających- ćwiczenia w powtarzaniu sekwencji rytmicznych- terapia słuchowa metodą Tomatisa (prowadzona przez specjalistów) Zmysł dotyku, równowagi i propriocepcji (czucia wewnętrznego).Powyższe zmysły związane są z czuciem:- czucie przedsionkowe (równowaga)- czucie wewnętrzne (propriocepcja)- czucie zewnętrzne (dotyk)Zmysł czucia kształtuje się już w łonie matki; dziecko otaczane przez wody płodowe czuje ich nacisk, odbiera sygnały płynące z własnego ciała i również zaczyna rozwijać zmysł równowagi poprzez rożne ułożenie w łonie ( szczególnie pierwsze miesiące, kiedy dziecko ma dużo miejsca i może obracać się we wszystkie strony) oraz odbierając ruchy matki (chodzenie, stanie, podnoszenie itd.) Czucie przedsionkoweUkład przedsionkowy (znajdującym się w uchu wewnętrznym, stymulowany poprzez ruchy głowy oraz bodźce płynące z innych zmysłów) wpływa na:§ Równowagę§ Napięcie mięśniowe§ Twór siatkowaty (część mózgu ; związane z pobudzeniem lub wyciszeniem dziecka)§ Informację polisensoryczną (integracja bodźców płynących z różnych zmysłów)§ Koordynacje 2 stron ciała§ Percepcję oko –ręka§ Ośrodek słuchowy mowy§ Emocje ( badania naukowe dowodzą, że brak stymulacji przedsionkowej we wczesnym okresie rozwoju powoduje u zwierząt agresję, wrogość lub wycofanie).Objawy obniżonej wrażliwości układu przedsionkowego:- dziecko uwielbia ruch, huśtanie, kołysanie nie potrafi usiedzieć w miejscu- potrzebuje ruchu, by utrzymać koncentrację- nie kręci mu się w głowie nawet po bardzo intensywnych obrotachObjawy podwyższonej wrażliwości układu przedsionkowego:- dziecko jest wrażliwe na przedłużający się ruch- może mieć chorobę lokomocyjną- nie lubi przebywać na placu zabaw- nie lubi zmieniać pozycji głowy (np. robienia fikołków)Zaburzenia układu przedsionkowego powodują trudności w :- ocenie relacji przestrzennych- brak zorganizowania- problemy z równowaga- problemy z ustalaniem odstępów między literami, słowami podczas pisania- problemy w konsekwentnej wielkości liter, utrzymaniem pisma w liniach- odwracanie liter- trudności w rozróżnianiu strony prawej i lewej- brak orientacji w kierunku góra – dół, przed – za- określanie relacji przestrzennych w otoczeniuPrzykłady stymulacji układu przedsionkowego:- rolowanie (turlanie dziecka, razem z dzieckiem)- huśtanie (hamak, huśtawka, w kocu)- ćwiczenia z wykorzystaniem dużej piłki- ćwiczenia na kocu : przesuwanie, obracanie, podnoszenie...- wykorzystanie krzesła obrotowego- ćwiczenia równowagi (np. naprzemienne unoszenie ręki i nogi w pozycji na czworaka, stanie na jednej nodze, chodzenie po desce, krawężniku, z kamyka na kamyk itd.)- drabinki, karuzele , rower ćwiczenie „prawo / lewo” (Toni Hager)Czucie wewnętrzne (propriocepcja)Receptory czucia wewnętrznego znajdują się w mięśniach i stawach; przekazują do mózgu informacje, gdzie znajdują się poszczególne części ciała i co zaburzeń w funkcjonowaniu układu proprioceptywnego:- dziecko ma sztywne ruchy, nieskoordynowane, często potyka się i upada, potrąca przedmioty znajdujące się w otoczeniu- trudności z ubieraniem się i rozbieraniem- trudności z wykonywaniem czynności bez kontroli wzroku- problem z prawidłowym siedzeniem na krześle- tupanie lub szuranie przy chodzeniu- niepropocjonalnie silne lub słabe ściskanie , chwytanie (przedmiotów, osób – przytulanie)- nieprawidłowa mowa (zbyt głośna lub zbyt cicha, trudności mowy związane z zaburzeniem czucia narządów artykulacyjnych)- czasami dziecko może nie czuć, że coś je boli (obniżony próg bólu) Stymulacja:- stosowanie tzw. ucisku głębokiego- masaże- niektóre ćwiczenia z metody Weroniki Sherborne- niektóre dzieci lubią ograniczoną przestrzeń np. chowanie się w kartonach, „domki”, zawijanie w koc...Zmysł dotykuReceptory dotyku znajdują się w skórze i przekazują informacje o otoczeniu. Poszczególne rodzaje receptorów wrażliwe są na: nacisk (napięcie skóry); ciepło; zimno; ból, urazy mechaniczne skóry. Wiele dzieci jest nadwrażliwych na dotyk powierzchniowy, a niedowrażliwych na bodźce dotyku wpływa na:- świadomość ciała- orientację przestrzenną- zdolność do wykonywania ruchów w płynny i skoordynowany sposób (ruchy powinny być wykonywane automatycznie)Zaburzenia w obrębie zmysłu dotyku mogą przybierać formę nadwrażliwości lub zmniejszonej wrażliwości na zachowań dziecka o zmniejszonej wrażliwości:- dziecko może zranić się i o tym nie wiedzieć- trudności z umiejscowieniem dotyku (gdzie zostało dotknięte)- nie uświadamia sobie, że upuściło przedmiot z ręki- nie rozróżnia przedmiotów przez dotyk- ma słabą świadomość ciała bez kontroli wzrokuDziecko nadwrażliwe na dotyk:- jest bardzo czułe na dotykanie, najczęściej reaguje negatywnie (zwłaszcza na niespodziewany dotyk)- ma trudności by stać blisko innych dzieci- nie lubi prac plastycznych z wykorzystaniem różnych materiałów- wybredny w wyborze tkanin ubraniowych itd. - może nie lubić pokarmów o określonej konsystencji- może nie lubić kąpieli, czesania, mycia głowyMożliwości stymulacji dotykowych:- dotykanie dziecka materiałami o różnej fakturze (od najdelikatniejszych i na niewielkiej powierzchni ciała – u dzieci nadwrażliwych)- dotyk ciepło – zimno- delikatne masaże- rozpoznawanie przedmiotów dotykiem- ćwiczenia z metody Weroniki Sherborne- zabawy w wodzieMotoryka i motoryczny dziecka to zdolność opanowywania pewnych umiejętności w zakresie lokomocji , kontroli postawy (tzw. motoryka duża) oraz chwytania i manipulacji przedmiotami ( tzw. motoryka mała). Poszczególne stadia rozwoju występują w okreslonym wieku dziecka, jednak możliwe są tu roznice indywidualne i zakres normy jest stosunkowo szeroki. Rozwój ruchowy i tworzenie się automatyzmów ruchowych bazują w dużym stopniu na tzw. odruchach prostych, które kształtują się już w łonie matki i są obecne przy narodzinach dziecka. Mają one również wpływ na wiele innych sfer funkcjonowania. Etapy rozwoju lokomocji: - podnoszenie głowy w pozycji na brzuszku- przewracanie się z boku na bok- przewracanie się z pleców na brzuszek i odwrotnie (ok. 6 m. ż.)- pełzanie- raczkowanie- samodzielne stanie z trzymaniem się czegoś (ok. 9 m. ż. )- pierwsze samodzielne kroki (ok. 1 r. ż.)- dziecko samodzielnie chodzi, dla utrzymania równowagi pomaga sobie rękami- doskonalenie chodu, zanikają współruchy ( 2 r. z.)- wspinanie się (ok. 2 chodzenie po schodach stawiając nogi naprzemiennie, omijanie przeszkod, jazda na rowerku na 3 kółkach ( 3 r. ż.)- sprawne bieganie, harmonijne ruchy (ok. 6-7 opanowywanie różnych umiejętności sportowychEtapy rozwoju chwytania i manipulacji: - odruch chwytny (noworodek)- chwyt dowolny – dziecko jest w stanie złapać przedmiot obiema rękami (ok. 4-5 chwyt dłoniowy – dziecko chwyta przedmiot nakrywając go całą dłonią (ok. 5-6 m. z.)- chwyt pęsetowy - chwytanie z pomocą kciuka (ok. 9 podtrzymywanie butelki przy jedzeniu (druga połowa 1 r. z. ), potrafi włożyć butelkę do buzi (ok. 9 m. ż.)- podejmuje próby samodzielnego jedzenia (ok. 1 r. ż.)- rozwój samoobsługi ( najpierw rozbieranie się – począwszy od prostych ubrań – potem ubieranie się ( 2 – 4 Odruchy proste pojawiają się w życiu płodowym, są obecne przy narodzeniu i powinny zaniknąć do 6, a max. do 12 miesiąca życia. Proste odruchy utrzymujące się po tym okresie mogą powodować niedojrzałe wzorce zachowania, lub przyczynić się do utrwalenia niedojrzałości układu niezależnie od nabywania późniejszych MOROJest automatyczną reakcją na bodziec wywołujący lęk (bodziec może być wzrokowy, słuchowy, kinestetyczny). Powinien wygasnąć do 2-4 miesiąca niewygaśnięcia:- dziecko jest w stale podwyższonym poziomie strachu;- może prezentować postawy lękowe, wycofujące lub - przeciwnie – agresywne, nadpobudliwe. - może być wrażliwe, wnikliwe i obdarzone wyobraźnią, a jednocześnie niedojrzałe, o przesadnych skutki przetrwałego odruchu Moro:- słabe poczucie równowagi- zmęczenie fizyczne, słaba wytrzymałość- problemy z koordynacją wzrokowo – ruchową- problemy z percepcją wzrokową i słuchową- słabe zdolności adaptacyjne- alergie- przesadna reakcja na bodźce- trudności z podejmowaniem decyzji- brak poczucia odruchu Moro :- odkryto, że prowokując odruch chwytny po jednej stronie ciała (dziecko trzyma coś w ręku ) – wygasza się odruch po tej stronie ciała- uniemożliwienie reakcji odruchowejODRUCH CHWYTNYOdruchowa reakcja na dotyk wewnętrznej części dłoni. Powinien wygasnąć do 2- 3 miesiąca życia, przekształcając się w chwytanie dowolne, a później chwyt przetrwałego odruchu chwytnego:- słaba sprawność manualna- nieprawidłowe trzymanie ołówka, długopisu- zaburzenia mowy – nieprawidłowa artykulacjaWygaszanie odruchu chwytnego:- wkładanie przedmiotu w dłoń i uwalnianie- otwieranie i zamykanie dłoni (zabawy typu „rosnący kwiatek” itd.)- zabawy paluszkoweASYMETRYCZNY TONICZNY ODRUCH SZYJNY (ATOS)Ruch głowy dziecka w jedną stronę powoduje wyprostowanie ramienia i nogi po tej samej stronie i zgięcie kończyn po stronie przeciwnej . Powinien wygasnąć do około 6 miesiąca przetrwałego ATOS: - trudności w wykonywaniu ruchów naprzemiennych, pełzaniu, raczkowaniu;- trudności z utrzymaniem równowagi przy nauce chodzenia- „chód robota”- trudności z przekraczaniem „linii środka”- nieustalona brzydkie pismo lub trudności z wypowiadaniem myśli pisemnieWygaszanie ATOS:- sekwencje ćwiczeń: podnoszenie nóg na przemian w pozycji na brzuchu; podnoszenie jednoczesne rąk i nóg („odruch spadochronowy”); unoszenie rąk za głowę w pozycji na plecach, naprzemienne zgięciowe ruchy nóg w pozycji na brzuchu, zginanie rąk i nóg równocześnie po jednej stronie ciała, pozycja na plecach – dotykanie ręką stopy/ kolana, w pozycji siadu z podkurczonymi kolanami kołysanie się na boki – prostowanie głowy względem linii ciałaPOSTĘPOWANIE Z DZIECKIEM Z FASZalecana dieta:- duże ilości wody mineralnej niegazowanej- dieta niskowęglowodanowa i niskocukrowa- zalecane spożywanie kaszy, szczególnie jaglanej- unikanie słodyczy, coli, chipsówAby skutecznie pomagać dzieciom z FAS ważne jest przestrzeganie następujących zasad:1. Konkret - trzeba mówić używając konkretnych słów, należy unikać słów o podwójnym znaczeniu, jakiejś aluzji itd. Dobrze jest myśleć o niej / nim jak o dużo młodszym dziecku - ponieważ jej / jego rozwój emocjonalny i społeczny jest po prostu obniżony w stosunku do wieku rozwojowego (kalendarzowego).2. Stałość - dzieci z FAS mają trudności z zastosowaniem zdobytej wiedzy w nowej sytuacji i uogólnianiem informacji. W nadmiarze bodźców próbują „przespać ich natłok” lub podejmują działania nie przewidując często ich konsekwencji. Funkcjonują najlepiej w środowisku, w którym wprowadza się mało zmian ( najlepiej wcale). Dotyczy to również słownictwa. Rodzice i nauczyciele powinni ustalić ze sobą jakich słów , zwrotów i poleceń używać będą w stosunku do Powtarzanie - dzieci z Syndromem FAS mają kłopot z pamięcią operacyjną - krótkotrwałą. Zapominają – nawet jeśli jakieś informacje zostaną wyuczone i nie były przez jakiś czas używane. Zatem jeśli chcemy aby dziecko nauczyło się czegoś - musi być to stale i regularnie powtarzane. Dobrze jest kilkakrotnie powtarzać mu - co wydarzy się w najbliższej przyszłości . Dzieci mają kłopot z "poruszaniem się " w czasoprzestrzeni ( wcześniej, później, przed, po, za godzinę, jutro itp.). Potrafią działać, „krok po kroku”, dobrze jeśli ktoś kroczy obok4. Rutyna - trzeba budować im regularny rozkład dnia - z powtarzalnymi czynnościami. Wtedy łatwiej je zapamiętają. Jeśli dziecko będzie wiedziało, czego się spodziewać - zmniejszy to w nim poziom lęku. Paradoksalnie powinno ułatwić uczenie Prostota - "krótko i bardzo zwięźle". Jeśli otrzymują zbyt dużo informacji - "wyłączą się". Nie jest możliwe dalsze uczenie się . Trzeba pamiętać - prostota działania stanowi podstawę efektywnego uczenia Szczegółowość - trzeba mówić dokładnie to co mamy na myśli. Dzieci z uszkodzeniem mózgu nie potrafią na ogół zrozumieć pojęć abstrakcyjnych. Nie potrafią uogólniać czy "wypełnić pustych miejsc" - bez wskazówek. Trzeba zatem mówić dziecku - krok po kroku co ma zrobić. Wtedy istnieje szansa na rozwinięcie właściwych Zasady - zasady to "spoiwo", które sprawia, że świat wokół dziecka zaczyna nabierać jakiegoś sensu. Jeśli usuniemy to "spoiwo" - wszystko to, co było z trudem budowane - (jak mur bez zaprawy) się z FAS żyje w stałym chaosie. Jeśli porządkujemy świat wokół niego, (dużo stałości) - ma większą szansę na osiągnięcie sukcesu. Ale uwaga nie za dużo tych zasad (3 ) i stale trzeba się do nich odwoływać. Powtarzać!8. Nadzór – Dzieci z FAS mają trudności w rozwoju poznawczym, zachowują się bardzo naiwnie w codziennych sytuacjach. Żeby można było rozwijać u nich nawyki właściwego zachowania, wymagają stałego (nieustannego) nadzoru. Trzeba ich pilnować jak dużo młodsze jakaś sytuacja staje się irytująca, a zwykła (dotychczasowa ) interwencja nie przynosi skutku, wtedy trzeba zaprzestać działania, obserwować, uważnie słuchać aby zorientować się , na czym polega problem. Trzeba po prostu zastanowić się co sprawia trudność? - co mogłoby pomóc? BIBLIOGRAFIA- materiały Stowarzyszenia Zastępczego Rodzicielstwa Oddział Śląski – Program „FASTRYGA”- K. Liszcz : „Jak być opiekunem dziecka Z FAS?”- „Dzieci wymagające specjalnej opieki zdrowotnej” ; tłumaczenie i opracowanie S. Goddard : „Odruchy, uczenie się i zachowanie”- J. Kielin: „Profil Rozwoju ucznia”- materiały opracowane przez uczestników szkolenia „Fastryga”Opracowała:Katarzyna Miłek – GiertugaPedagog Ośrodka – Adopcyjno –Opiekuńczegow Zielonej Górze
Studium przypadku – opis przypadku dziecka z zaburzonym analizatorem słuchowym i wzrokowym. 1. Identyfikacja problemu. Problem, którym zajęłam się w swojej pracy dotyczy dziecka, które ma trudności w nauce spowodowane zaburzeniem analizatora słuchowego i wzrokowego. Swoją analizę przeprowadziłam na podstawie wielokrotnych rozmów z Jest to zespół objawów fizycznych i psychicznych będących skutkiem picia alkoholu przez ciężarną na jakimkolwiek etapie ciąży. Przez krew łożyskową dociera on do dziecka. Najbardziej narażony na jego działanie jest układ nerwowy. Alkohol, a dokładnie aldehyd octowy (produkt rozpadu etanolu) ma działanie teratogeniczne (trwale uszkadzające) na rozwijające się w łonie matki dziecko. Uszkodzenia dotyczą tych obszarów mózgu, które rozwijają się właśnie w momentach picia alkoholu. Alkohol (nawet spożywany sporadycznie i w małych ilościach) może spowodować : a. Śmierć komórek mózgowych – to znaczy, że dziecko przychodzi na świat z mniejszą ilością komórek nerwowych i jego mózg jest mniejszy. Ma to bezpośredni wpływ na rozwój i funkcjonowanie dziecka w przyszłości. b. Migrację komórek do niewłaściwych obszarów – oznacza to, że w procesie tworzenia się komórki nerwowe (neurony) nie trafiają do tych obszarów, w których powinny podjąć swoją pracę, ale znajdują się zupełnie gdzie indziej. W efekcie dziecko ma w głowie ”bałagan”. Taki ”neurologiczny mętlik” powoduje poważne problemy z zapamiętywaniem, przetwarzaniem informacji, poznawaniem, myśleniem. c. Tworzenie się niewłaściwych połączeń pomiędzy neuronami, co również ma wpływ na to, jak dziecko odbiera świat. Wiele dzieci z FAS ma np. podwyższony próg bólu – bodziec bólowy musi być naprawdę silny, by dziecko go odczuło. Rodzice dzieci z FAS znają z własnego doświadczenia sytuacje, w których dziecko zraniło się i tego nie odczuło. Jedynie poważne skaleczenie lub siniec świadczy o tym, że miało miejsce jakieś zranienie. Najbardziej narażone na działanie alkoholu obszary mózgu to : a. ciało modzelowate – przekazuje informacje pomiędzy prawą i lewą półkulą. Lewa odpowiada za zasady, konsekwencję, precyzowanie i porządkowanie myśli. Prawa półkula odpowiada za myślenie abstrakcyjne, emocje i odczuwanie, twórcze myślenie i intuicję. Ciało modzelowate pomaga obu półkulom współpracować przy podejmowaniu codziennych decyzji. U niektórych dzieci z pełnoobjawowym FAS stwierdza się niedorozwój (lub całkowity brak) ciała modzelowatego. Takie osoby mają trudności z odróżnianiem prawej strony od lewej, wykonywaniem ruchów naprzemiennych, nie potrafią maszerować, tańczyć, są niezgrabne. Jeśli brakuje wielu połączeń pomiędzy dwiema półkulami mózgu informacje przepływają powoli i nieskutecznie. to może tłumaczyć częściowo fakt dlaczego osoba z FAS / FASD, gdy odczuwa nagły impuls, by coś zrobić od razu wprowadza go w czyn, a dopiero potem, po fakcie uświadamia sobie konsekwencje. Osoby z FAS \FASD znają zasady postępowania i rozumieją konsekwencje ich złamania, ale nie są w stanie najpierw myśleć, a później działać. b. móżdżek – odpowiada za koordynację ruchów, funkcje motoryczne, czyli zgrabne, skoordynowane ruchy oraz równowagę. Dzieci z uszkodzeniami móżdżku mają trudności z wchodzeniem i schodzeniem po schodach, skakaniem na jednej nodze, utrzymywaniem równowagi (nawet w sytuacjach zabawy – zjeżdżalnia na placu zabaw). c. zwoje podstawy – odpowiadają za pamięć i procesy poznawcze d. hipokamp – bierze udział w procesach uczenia się i pamięci e. płaty czołowe – odpowiadają za funkcje wykonawcze, kontrolę impulsów, osąd Z uszkodzeniem płatów czołowych wiąże się osłabienie następujących umiejętności i funkcji : a. zachowania społeczne – problemy z radzeniem sobie w sytuacjach społecznych b. zachowania seksualne – trudności z kontrolowaniem impulsów seksualnych c. rozwiązywanie problemów – niezdolność do spontanicznego rozwiązywania problemów d. porządkowanie informacji – problemy z porządkowaniem informacji docierających z zewnątrz i z organizmu dziecka e. pamięć – problemy z gromadzeniem i / lub przetwarzaniem informacji f. planowanie – trudności z wyciąganiem wniosków z uprzednich sytuacji g. poczucie czasu – trudności z rozumieniem pojęć abstrakcyjnych( np. czasu) h. funkcje motoryczne – zaburzone i. regulacje słowne – przymus głośnego mówienia, potrzeba informacji zwrotnej j. chwiejność emocjonalna – przesadna zmienność nastrojów k. samokontrola, motywacja – wymaga częstych podpowiedzi i nadzoru oraz motywowania przez innych Wymienione problemy u każdego dziecka z FAS lub FASD mogą wystąpić w różnym nasileniu i różnych układach, jedne mogą się pojawić, inne nie muszą w ogóle się ujawnić w rozwoju dziecka. Dzieci z FAS / FASD bardzo często mają dysfunkcje wynikające z braku integracji sensorycznej, co jest spowodowane uszkodzeniami układów sensorycznych – dotykowego, proprioceptywnego (świadomość własnego ciała i czucie ciała i jego ułożenia, czucie głębokie mięśni, stawów, ścięgien) oraz przedsionkowego. Ten ostatni stanowi ramę do stymulacji innych , gdyż inne rodzaje doznań sensorycznych (zmysłowych) są przetwarzane w odniesieniu do układu przedsionkowego. Układ przedsionkowy to inaczej narząd równowagi znajdujący się w uchu wewnętrznym człowieka, obejmuje przedsionek oraz jego unerwienie ( nerw przedsionkowy, jądra przedsionkowe w pniu mózgu, móżdżek i ośrodki korowe). Układ słuchowy rozwija się z układu przedsionkowego. Oba są unerwione przez ten sam nerw przedsionkowo – ślimakowy. Oba są szczególnie wrażliwe na działanie substancji toksycznych ( leki, alkohol). Prawidłowe odbieranie wrażeń wzrokowych zależy nie tylko od prawidłowej budowy oka, ale również od wielu połączeń nerwowych możliwych właśnie dzięki układowi przedsionkowemu (ma on wpływ na wolne ruchy oczu i płynne szybkie ogniskowanie wzroku, na mięśnie poruszające gałkami ocznymi). Pozostałe zmysły tzn. smaku i węchu, a dokładniej ich receptory również są wrażliwe na szkodliwy wpływ substancji toksycznych w życiu płodowym (w tym alkoholu). Alkohol zmienia smak wód płodowych, w związku z tym dzieci są od początku przyzwyczajane do mocnych, bardzo wyraźnych smaków. Podobnie rzecz się ma z węchem. Alkohol powoduje późniejszą niedowrażliwość węchową i poszukiwanie przez dziecko bardzo intensywnych zapachów (śmietnik, a nawet ekskrementy). Odpowiedni poziom wrażliwości węchowej można ”wyćwiczyć” poprzez eksponowanie dziecku skoncentrowanych zapachów np. olejków eterycznych od najbardziej do najmniej intensywnych. Ważne jest to, żeby były to zapachy akceptowane przez otoczenie. Jeśli chodzi o jedzenie – to problem jest o tyle trudny, iż dzieci często nie czują smaku potraw. Aby zachęcić je do jedzenia trzeba odpowiednio przyprawiać posiłki (np. kechupem, musztardą, które są zdrowymi i na ogół akceptowanymi przez dzieci dodatkami). Najczęstsze dysfunkcje integracji sensorycznej spotykane u dzieci z FAS/FASD : nadwrażliwość dotykowa nadwrażliwość słuchowa niedowrażliwość smakowa niedowrażliwość węchowa zaburzenia różnicowania dotykowego niedowrażliwość przedsionkowa ( zbyt wysoki poziom aktywności ruchowej, potrzeba huśtania się, kręcenia na karuzeli, ciągłego poszukiwania możliwości intensywnego ruchu, zmieniania pozycji ciał, a szczególnie głowy) niedowrażliwość proprioceptywna (dziecko wykonuje sztywne, nieskoordynowane ruchy, wydaje się niezdarne, ma trudności z ocenianiem odległości, wpada na przedmioty, może mieć obniżone lub podwyższone napięcie mięśniowe, ma trudności z wyczuciem jakiej siły potrzeba np. do chwycenia zabawki, kredki, trudności z wchodzeniem, schodzeniem po schodach, ubieraniem, rozbieraniem się, zapinaniem guzików, odkręcaniem pokrywek, kurków) niedowrażliwość wzrokowa zaburzenia czucia temperatury ( może nie czuć bardzo gorącej wody, nie zauważyć oparzenia wodą, ogniem na kuchence) podwyższony próg bólu (dziecko nie czuje skaleczenia, silnego uderzenia) problemy z koordynacją ruchów (zaburzona mała i duża motoryka) problemy z planowaniem motorycznym (trudności w realizacji sekwencji wyobrażenie- zaplanowanie – wykonanie) opóźnienie w rozwoju mowy ( nie jest najbardziej charakterystyczne) opóźnienie rozwoju ruchowego trudności w nauce słaba organizacja zachowania (impulsywność, rozpraszalność) Postawienie szybkiej diagnozy do (5 – 6 r. ż.) i podjęcie terapii przez dziecko zmniejsza jego problemy w codziennym funkcjonowaniu i nauce szkolnej. Terapia powinna odbywać się w odpowiednio wyposażonym gabinecie terapii integracji sensorycznej i być prowadzona przez wyszkolonego terapeutę integracji sensorycznej (najlepiej II stopnia). Niektóre ćwiczenia można będzie wykonywać w domu, np. masaże, zabawy z rozpoznawaniem przedmiotów bez udziału wzroku, turlanie itp. po uprzednim ich omówieniu i nauczeniu się prawidłowego wykonywania przez opiekuna. Diagnozowanie FAS – Płodowego Zespołu Alkoholowego Diagnoza FAS/FASD nastręcza jeszcze sporo trudności z racji wielości zaburzeń rozwojowych oraz różnorodnego obrazu klinicznego. Powoduje to zamieszanie i wielość koncepcji dotyczących trafnych i rzetelnych sposobów diagnozowania omawianego zaburzenia. Dosyć dużo cech dysmorfii twarzy, wad narządów pojawia się zarówno u dzieci z FAS, jak i w zespołach genetycznych. Znane są też przypadki tzw. fenokopii FAS, gdy matka nie piła alkoholu w ciąży, a dziecko ma ewidentnie cechy dysmorficzne typowe dla FAS. Alkoholowy Zespół Płodowy – FAS stanowi jednostkę chorobową ,według klasyfikacji zaburzeń rozwojowych ICD opisaną kodem która określają cztery podstawowe kryteria: udokumentowane picie alkoholu przez matkę w ciąży deficyt wzrostu, wagi i obwodu głowy w życiu płodowym oraz po urodzeniu zespół anomalii fizycznych wyrażających się widocznymi deformacjami budowy ciała, szczególnie twarzy zaburzenia neurobechawioralne (wiążące się z nieprawidłowościami ze strony układu nerwowego , mającymi wpływ na funkcjonowanie i zachowanie) Lekarz pediatra może zdiagnozować zespół FAS jako embriopatię poalkoholową na podstawie wywiadu (nadużywanie przez matkę w okresie ciąży alkoholu), małego obwodu głowy oraz cech dysmorfii twarzy (wygładzenie rynienki podnosowej, wąska górna warga, zmarszczka nakątna, opadające powieki, małe, wąskie szpary powiekowe, dodatkowo szeroko rozstawione oczy). Diagnoza taka może być podstawą do orzeczenia o niepełnosprawności. W przetłumaczonej i opracowanej w 2011 r. przez Małgorzatę Klecką 4 stopniowej Skali Diagnostycznej (jedynej wykorzystywanej w Polsce) kryteriami diagnostycznymi FAS są: prenatalna ekspozycja na alkohol ( może być mniej lub bardziej pewna, czy udokumentowana) prenatalne i postnatalne opóźnienie wzrostu ( waga i długość ciała) charakterystyczne dysmorfie twarzy (trzy cechy bierze się pod uwagę – słabo rozwinięta lub całkowity brak rynienki podnosowej, wąska górna warga oraz krótkie szpary powiekowe – mierzone na podstawie opracowanych specjalnie zdjęć i siatek, wynik jest podyktowany dokładną datą urodzenia dziecka) cechy te są najbardziej widoczne w wieku od 2 do 10 lat. zaburzenia w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego (objawy neurologiczne, opóźnienia rozwojowe, opóźniony rozwój intelektualny) potwierdzone trzema niezależnymi badaniami – np. EEG, tomografia komputerowa, badanie neurologiczne, badanie poziomu inteligencji, badanie testem integracji sensorycznej Cztery stopnie w omawianej skali odnoszą się do nasilenia danej cechy lub wyników badań i mogą się wyrażać następująco: znaczne, wyraźnie stwierdzone umiarkowane nieznaczne, prawdopodobne brak, mało prawdopodobne Fizyczne i psychiczne (w tym umysłowe) objawy, z którymi dziecko obciążone prenatalnym wywiadem alkoholowym przychodzi na świat nazywamy objawami pierwotnymi. Zniekształcenia twarzy (cechy dysmorficzne) charakterystyczne, często występujące, ale nie wszystkie diagnostyczne: krótkie szpary powiekowe, opadające powieki, zmarszczki nakątne, szeroko rozstawione oczy, krótkowzroczność, zez, krótki, zadarty nos, szeroka nasada nosa, słabo wykształcona rynienka podnosowa, cienka górna warga, płaska środkowa część twarzy, mała, słabo rozwinięta szczęka, szczególnie żuchwa. Inne zniekształcenia: duże lub zdeformowane uszy, niedorozwój płytki paznokci u rąk i nóg, krótka szyja, deformacja kości i stawów, nieprawidłowości w budowie serca, małogłowie. Jedna lub dwie z wymienionych cech może pojawić się u zdrowego dziecka na skutek dziedziczenia biologicznego po rodzicach. Kiedy jednak występuje kilka cech wraz z objawami ze strony ośrodkowego układu nerwowego i wywiadem obciążonym piciem alkoholu przez matkę w ciąży można rozważać diagnozę FAS. Nieprawidłowości i problemy w funkcjonowaniu układu nerwowego wyrażają się wzmożonym lub obniżonym napięciem mięśniowym, pobudzeniem psychoruchowym, niedowrażliwością lub nadwrażliwością na bodźce. W przyszłości powoduje to problemy z pamięcią, uwagą, zrozumieniem pojęć abstrakcyjnych, czyli trudności w uczeniu się i funkcjonowaniu społecznym. Istnieje zespół różnorodnych objawów, trudniejszych do zdiagnozowania, o mniejszym nasileniu nazywanych FASD (Fetal Alcohol Spectrum Disorder) – Poalkoholowe Uszkodzenie Płodu. Nie ma dwojga identycznych dzieci z FAS lub FASD. Objawy występują w różnym natężeniu: od łagodnych do bardzo poważnych. Zależne jest to od od ilości spożywanego przez matkę alkoholu, okresu ciąży, diety matki, jej wieku, a także od cech indywidualnych i odporności rozwijającego się dziecka. Jednak nie istnieje bezpieczna dawka alkoholu, która na 100% nie wpłynie uszkadzająco na płód. Najbardziej podstępne uszkodzenia spowodowane są okazjonalnym piciem alkoholu w ciąży. Osoby z FASD mają mniej natężone objawy i mniej uszkodzeń niż dzieci z pełnoobjawowym FAS. Ponieważ jednak trudniej w ich przypadku o diagnozę są traktowane jako zdrowe, a oczekiwania społeczne są wobec nich takie same, jak wobec innych zdrowych dzieci. W Polsce ok. 900 dzieci rocznie rodzi się z pełnoobjawowym FAS oraz ok. 9000 z innymi uszkodzeniami typu FASD. Nawet najlepsza opieka po urodzeniu nie ma wpływu na obecność objawów pierwotnych !! Objawy wtórne powstają w ciągu życia dziecka. składają się na nie : lęk, złość, unikanie, wycofanie wejście w rolę ofiary lub prześladowcy zamknięcie się w sobie, kłamstwa, ucieczki z domu przerwanie nauki szkolnej bezrobocie zależność od innych, chęć zadowolenia innych choroby psychiczne, depresja, samookaleczanie się , tendencje i próby samobójcze gwałtowne i szokujące zachowania impulsywność kłopoty z prawem skłonność do uzależnień Na wystąpienie objawów wtórnych ma wpływ środowisko i sposób postępowania z dzieckiem. Czynniki środowiskowe chroniące osoby z FAS / FASD przed rozwojem zaburzeń wtórnych to : życie w stabilnym i zaspokajającym potrzeby dziecka środowisku przez co najmniej 3/4 trwania dotychczasowego życia postawienie diagnozy FAS / FASD przed 6 r. ż. przebywanie w dobrej, rodzinnej atmosferze w wieku od 8 do 12 r. ż. brak odnotowanych przypadków przemocy wobec osoby z FAS zakwalifikowanie do korzystania z pomocy specjalistów stałość i przewidywalność środowiska życie rodzinne pozbawione przemocy dostęp do fachowej pomocy Okazuje się, że te osoby, u których FAS / FASD został rozpoznany we wczesnym dzieciństwie miały mniej zaburzeń wtórnych, potrafiły utrzymać pracę i funkcjonowały zgodnie ze swoimi możliwościami. Ponieważ nie istnieją testy traktujące wybiórczo zaburzenia charakterystyczne dla FAS / FAE przy badaniu zaburzeń pierwotnych wykorzystuje się standardowe testy psychologiczne – np. do badania poziomu inteligencji Test Wechslera. W 1996 r. Streissguth przeprowadziła badania na gr. 473 osób z FAS, które zostały poddane w/w testowi Wechslera. Wyniki: 78 osób miało iloraz inteligencji w granicach od 20 p.( upośledzenie głębokie) do 120 p. ( inteligencja ponadprzeciętna). Średni wynik w tej grupie wynosił 79 p.(pogranicze normy i upośledzenia). W grupie 295 osób z FASD lub ARND (neurorozwojowe zaburzenia zależne od alkoholu) wynik wyniósł odpowiednio od 49 p. do 142 ; średnia 90 p. Wniosek płynący z badań jest następujący : upośledzenie umysłowe nie jest cechą wyróżniającą FAS. Nawet jeśli dzieci z FAS lub FASD uzyskują w testach inteligencji wyniki na poziomie przeciętnym albo wyższym w swoich działaniach wykazują niezdolność do wykorzystania tej inteligencji w dziedzinach wymagających oceny sytuacji lub uszeregowania pod względem ważności. Zachowania i problemy mogące sugerować organiczne uszkodzenie mózgu – związane również z FAS. Poniżej lista objawów uszeregowana według częstości występowania u dzieci z FAS /FASD: deficyt uwagi ( 80 %) problemy z pamięcią ( 73 %) nadpobudliwość (72 %) wyrażanie nielogicznych myśli (38 %) nieświadomość tego co się wokół dzieje np. niesłyszenie tego co się do dziecka mówi (27 %) dziwaczne maniery i nawyki ( 20 %) zachowania kompulsywne – nadmierne , obsesyjne zajmowanie się przedmiotami lub jakąś czynnością (15 %) samookaleczenia (15 %) utrata kontroli, napady szału (15 %) rozwój dziecka z FAS i opieka: dziecko z FAS w wieku 0 – 3 lat Dla niemowląt z FAS / FASD pierwsze miesiące życia mogą być bardzo trudne. Niektóre z nich mogą przechodzić zespół abstynencyjny, zwłaszcza te, których matki piły alkohol w czasie ciąży regularnie i w dużych ilościach. Zespół abstynencyjny u niemowląt może się objawiać drgawkami, zaburzeniami snu, zaburzeniami pracy jelit oraz skrajną nadwrażliwością. Niektóre z trudnością radzą sobie z każdym nowym, nagłym bodźcem dźwiękowym czy dotykowym. Bodźce takie mogą powodować drażliwość i przestymulowanie układu nerwowego. Wiele dzieci z FAS / FASD rodzi się przedwcześnie z niską wagą urodzeniową. Niektóre mogą mieć trudności z pobieraniem pokarmu ze względu na słabo wykształcony odruch ssania, osłabione mięśnie biorące udział w połykaniu oraz nieprawidłowości budowy jamy ustnej. Czynniki te mogą wpływać na opóźnienie rozwoju dziecka. U większości niemowląt i małych dzieci z FAS występują następujące objawy : drażliwość, nerwowość problemy ze ssaniem i karmieniem zaburzenia snu nadwrażliwość na dźwięk i światło ciągły płacz i stan napięcia Małe szieci z FAS mają skłonność do: złoszczenia się rozpraszania się nadpobudliwości krótkiego czasu skupiania uwagi opóźnień rozwojowych słabego rozwóju aparatu mięśniowego Jak opiekować się niemowlęciem z FAS / FASD ? Ważne jest, by we właściwy sposób odbierać to, co dziecko próbuje ”powiedzieć” swoim zachowaniem. Np.”Płaczesz, jest ci źle, bo jesteś głodny” – mówi matka nazywając uczucia, jakich doświadcza dziecko i zaspokajając jego potrzeby. Rodzice powinni starać się : przyciemniać źródło światła zmniejszać do minimum źródło hałasu wprowadzać nowe bodźce pojedynczo i stopniowo uspokajać dziecko, gdy nastąpi przeciążenie bodźcami ( może to być ciepła – kąpiel, spokojna kojąca muzyka lub delikatne kołysanie) stworzyć rytuał wieczornego kładzenia dziecka do łóżka, zaciemniać pokój wieczorem i podczas drzemki w ciągu dnia zwrócić uwagę , by odzież i pościel były z miękkiej, przytulnej tkaniny unikać niepotrzebnego ruchu, sprawdzić czy łóżeczko dziecka jest stabilne i nie ”skrzypi” usunąć niepotrzebne dekoracje z pokoju dziecka, gdyż rozpraszają i powodują obciążenie układu nerwowego, pobudzają rozwój jedynie zdrowych dzieci unikać pośpiechu i nerwowości mówić do dziecka spokojnym głosem W okresie niemowlęcym dzieci rozwijają się szybciej niż w jakimkolwiek innym okresie życia, także dzieci z FAS. Opiekun / rodzic powinien cieszyć się z najmniejszych sukcesów dziecka. Można zapisywać dni, w których osiągnęło jakiś kamień milowy swojego rozwoju: uśmiechnęło się, wstało o własnych siłach, trafiło łyżeczką do buzi, zaczęło raczkować, powiedziało pierwsze słowo. Należy pamiętać, że dzieci z FAS / FASD osiągają swoje kamienie milowe później niż zdrowe dzieci. Tym bardziej powinno to być ważnym i radosnym wydarzeniem. Należy zadbać o środowisko, w którym dziecko może się bawić bezpiecznie, ale swobodnie. Dzieci z FAS /FASD wymagają więcej nadzoru i granic bezpieczeństwa niż ich zdrowi rówieśnicy. Warto zaopatrzyć się w nakładki na kanty stołów, zabezpieczenia schodów itp. Dzieci często słabo przybierają na wadze pomimo tego, że są prawidłowo karmione. Niedowaga może utrzymywać się do okresu dojrzewania, kiedy (szczególnie dziewczęta) mogą gwałtownie zacząć zmieniać sylwetkę – nawet do otyłości. Opóźnienie wzrostu może być obecne przez cały okres dzieciństwa. Należy uważnie obserwować wagę dziecka i zadbać o bogatą w składniki odżywcze dietę, ograniczenie słodyczy, wyeliminowanie chipsów. Dzieci z FAS\FASD nie mają prawidłowo rozwiniętego cyklu spanie – czuwanie. Łatwo je rozbudzić, trudno przewidzieć, kiedy i jak długo będą spały. Za zdrowym dzieckiem wystarczy podążać i dostosować się do jego naturalnego rytmu. Dziecku z FAS należy ”zaproponować” rozkład dnia i konsekwentnie go przestrzegać wykonując, na przykład, czynności pielęgnacyjne zawsze o tej samej porze i w podobnej kolejności. Niemowlęta i dzieci z FAS często miewają problemy z przywiązaniem. Mogą nie czynić różnicy między osobami bliskimi a obcymi. Mogą w taki sam sposób traktować przyjaciela i dopiero co poznaną osobę. problemy te narastają wraz z wiekiem dziecka, co jest bardzo trudnym wyzwaniem dla rodziców. Opiekunowie muszą być bardzo czujni i mieć kontrolę nad dzieckiem całą dobę. Dziecko w wieku przedszkolnym z FAS/FASD (3 – 6 lat) Dzieci w wieku przedszkolnym są najczęściej przyjacielskie, serdeczne, gadatliwe i chętnie wchodzą w kontakty społeczne. Bywa, że potrafią posługiwać się kwiecistym językiem, choć niestety ich mowa nie odzwierciedla poziomu myślenia. Ich funkcje poznawcze, motoryczne i ogólny rozwój mowy są zazwyczaj na niskim poziomie. Widoczne są objawy nadpobudliwości. Występuje nadwrażliwość na dotyk i dźwięki. Może być im trudno przechodzić z jednej czynności do drugiej. Mają kłopoty w przypadku zmian w rozkładzie dnia. Często się denerwują i ulegają zmianom nastroju – co narasta wraz z wiekiem. Dzieci z FAS/FASD nie mają poczucia niebezpieczeństwa, zagrożenia. Mogą nie odróżnić przyjaciela od wroga, toteż do obcych ludzi mogą odnosić się w identyczny sposób jak do swoich rodziców. Z tego powodu konieczny jest ciągły nadzór. Cała rodzina potrzebuje pomocy, gdyż rodzice ulegają przeciążeniu opiekując się mało przewidywalnym dzieckiem. Dzieci z FAS \FASD mogą mieć trudności w rozwijaniu przyjaźni. Rodzic powinien stwarzać okazje do nawiązywania kontaktów swojego dziecka z rówieśnikami i utrzymywania przyjaźni, uczyć okazywania zainteresowania i dzielenia się. Dzieci z FAS często dobierają sobie przyjaciół młodszych o 2 – 3 lata. Należy uczyć dzieci pielęgnowania przyjaźni, w przeciwnym razie będą zbyt zależne od opiekunów i rodziców. Dziecko z FAS /FASD w wieku szkolnym ( 6 – 13 lat ) Dzieci w tym wieku nadal mogą rozwijać się wolniej od rówieśników. Mogą wyglądać na źle odżywione pomimo prawidłowo stosowanej diety. Powolny wzrost objętości głowy wskazuje na wolny rozwój mózgu. Rozpoczęcie nauki szkolnej to okres, w którym mogą pojawić się dodatkowe problemy. Dzieci z FAS /FASD mają trudności w dopasowaniu się do nowej grupy i nawiązaniu pozytywnych relacji. Wolałyby bawić się z młodszymi dziećmi lub przebywać z dorosłymi. W tym okresie ważne jest wpajanie dziecku zasad funkcjonowania w grupie. Dzieci z FAS /FASD mają trudności w czerpaniu wiedzy z doświadczeń, w przestrzeganiu zasad. Potrafią je wymienić, ale nie stosują się do nich. Nadal nie pojmują konsekwencji swoich działań. Skomplikowane środowisko szkolne może być dla nich szczególnie trudne. Dzieci mogą czuć się przytłoczone nowym otoczeniem i wymaganiami, którym nie mogą sprostać. Trudności w uczeniu się powodują złość, frustrację, gwałtowne zmiany nastroju, odmowę współpracy. Trzeba rozmawiać z dzieckiem, spokojnie je wysłuchać. Być może należy zmodyfikować warunki szkolne, by dziecko o specjalnych potrzebach mogło sobie w nich radzić. Warto w tym względzie współpracować ze szkołą. Szczególne problemy stwarzają deficyty pamięci u dzieci. Jest to frustrujące nie tylko dla dziecka, ale też dla rodziców i nauczycieli. Dziecko nie pamięta co należy przygotować na zajęcia, nie pamięta o wydarzeniach klasowych. Warto założyć i sprawdzać zeszyt do korespondencji z nauczycielami. Zdarza się, że dziecko z trudem nauczy się materiału i zostanie przepytane przez rodzica wieczorem, a już następnego dnia niewiele z tego pamięta. Zdarza się, że z powodu deficytów dziecko reaguje na konkretną sytuację całe godziny po tym, gdy miała ona miejsce. Dzieci maja trudności w formułowaniu ogólnych wniosków na podstawie serii konkretnych wydarzeń, bo ich mózg nie rozpoznaje tych sytuacji jako podobnych do siebie. Często pakują się w kłopoty, gdyż ich zachowanie postrzegane jest jako prowokujące, podczas gdy one po prostu nie potrafią rozpoznać, że znalazły się w sytuacji analogicznej do poprzedniej. Polecenia : ”Nie baw się piłką w pobliżu tego okna” dziecko nie zrozumie, że nie wolno mu się bawić także przed sąsiednim oknem ”. Czas, pieniądze, matematyka – to dla dzieci z FAS kwestie trudne do zgłębienia. Nie potrafią posługiwać się zegarkiem często do ukończenia 12 roku życia. Trudno im zrozumieć wartość pieniędzy. W ich rozumieniu za złotówkę można kupić lizaka albo komputer. W związku z tym trzeba ograniczać dzieciom dostęp do pieniędzy, wyliczać im pieniądze w małych kwotach. Mogą długo nie rozumieć, że sto złotych to znacznie więcej niż złotówka (to przecież jeden pieniądz!). Należy wpajać dziecku zasadę poszanowania swojej i czyjejś własności. Dzieci z FAS często przywłaszczają sobie cudzą własność, zabierając to, co znajduje się w zasięgu ich wzroku. Nie rozumieją pojęcia kradzieży. Trzeba uczyć dziecko, by pytało, zanim weźmie coś, co do niego nie należy. Ta zasada powinna obowiązywać wszędzie, także w domu . Sprawdza się ograniczanie wyboru. Zbyt duża oferta powoduje frustracje. Proste pytanie : ”Co zjadłbyś dziś na obiad?” może stać się zarzewiem konfliktu. Zbyt wiele możliwości wytraca dziecko z FAS z równowagi. Bezpieczniej jest zapytać :”Wolisz na obiad naleśniki czy pierogi”? Taki wybór jest dla dziecka znacznie prostszy. Przykładowe sposoby postępowania z dzieckiem w domu i w szkole: upraszczaj materiał i dobieraj do niego obrazujące go ilustracje opowiadanie można nagrać na płytę, aby uczeń mógł podczas czytania równocześnie go słuchać w pracy z dzieckiem korzystaj z ilustrowanego słownika, pomoże to rozwijać jego mowę i rozumienie pojęć przekazując słownie jakieś polecenie pomóż je przełożyć na działanie ( kieruj nim), wesprzyj polecenie gestem, pokaż, zilustruj efekt, który ma nastąpić używaj słownych wskazówek, takich jak piosenka czy krótkie rymowanki w celu przypomnienia co dalej ma robić np. ”gdy zadanie już przeczytam, to za zeszyt szybko chwytam, dane wszystkie wypisuję i z zapałem je rachuję”. unikaj w wypowiedziach zwrotów literackich, metafor, ironii, sarkazmu, abstrakcyjnego humoru komunikaty formułuj prosto, jasno unikaj pytań ”dlaczego?”, pytaj raczej ”czy tak …”, ”czy tak…?”, proponuj wybór ucząc dziecko określonych umiejętności staraj się robić to w otoczeniu, w którym później będą mogły być wykorzystane np., jeśli uczysz dziecko poszukiwania informacji, korzystania z księgozbioru – zaprowadź dziecko do biblioteki wydając polecenia dziel je na ”czynniki pierwsze” i podawaj je dziecku jeden po drugim, a jeśli jest to konieczne – powtarzaj je upewniaj się czy dziecko na pewno zrozumiało polecenie najważniejsze wskazówki, informacje przygotuj dodając do tekstu fotografie lub materiał audiowizualny w pracy z dzieckiem używaj tekstów wyodrębnionych, ”pociętych na kawałki”, w formie definicji oraz ilustracji, do których dziecko może je dopasować w czasie czytania możesz przysłaniać wersety już przeczytane i te jeszcze nie przeczytane – ”w okienku” dziecko widzi tylko tekst aktualnie czytany używaj technik rytmicznych (klaskania, stukania – wybijania rytmu), dla osiągnięcia skupienia uwagi, rytmizacji czynności zakres używanego słownictwa dostosuj do zasobu słów znanych dziecku, nowe słowa wprowadzaj kolejno i tylko wtedy, gdy poprzednie zostaną już przez dziecko przyswojone do przekazywania informacji dobrze jest używać technik i kilku kanałów sensorycznych (informacje wzrokowe są uzupełniane słuchowymi, dotykowymi, smakowymi, węchowymi, przestrzennymi i ruchowymi) używaj technik plastycznych w celu przybliżenia dziecku pojęć abstrakcyjnych Nastolatki z FAS/FASD Typowa dla dzieci z FAS/FASD szczupła sylwetka zaczyna się zmieniać w okresie dojrzewania. Dziewczynki mają wówczas skłonności do otyłości. Po okresie dojrzewania typowe cechy twarzy – charakterystyczne dla FAS – mogą być trudne do rozpoznania. Nastolatki z FAS/FASD mają skłonność do kłamstwa i kradzieży. To główny problem tego okresu rozwojowego. Miewają słabą ocenę swoich czynów. Mogą mieć trudności w relacjach z innymi rówieśnikami. Nierzadko eksperymentują z alkoholem i narkotykami. W tym okresie istnieje duże ryzyko depresji i prób samobójczych. Nastolatki z FAS/ FASD wyglądają podobnie do swoich rówieśników. Jednak ich poziom rozwojowy może być równy poziomowi sześciolatka. Dlatego potrzebują nadzoru i opieki. W opiece nad nastolatkami należy podkreślić następujące czynniki : struktura: opracuj rozkład dnia, niech dziecko ma ograniczony wybór, jasne reguły i działa rutynowo troskliwy nadzór: nie dopuść, aby nastolatek znalazł się w niebezpiecznej dla siebie sytuacji. prostota: polecenia przekazuj krotko, zwięźle i po kolei ”od słupka do słupka”: podziel zadania na drobne polecenia, pomocna może być lista czynności wypisana na kartce, nie zapominaj o nagrodach. Nastolatki rozumieją podstawowe informacje na temat FAS/ FASD. Należy dostarczać im wiedzy na temat sposobu ich funkcjonowania. Wiedza ta może być bardziej szczegółowa od tej przekazywanej na wcześniejszych etapach rozwoju. Dziecko może samo czytać podsuwaną mu odpowiednią literaturę. Niektóre z nastolatków mogą być podatne na presję dotyczącą aktywności seksualnej lub próbowania alkoholu i narkotyków. Mogą w ten sposób szukać akceptacji wśród rówieśników. Ważne jest, aby pamiętać, że nastolatki nie wyrastają z FAS/FASD. Niezależnie od wieku metrykalnego ich funkcjonowanie społeczne i emocjonalne może wskazywać na znacznie niższy rozwój. Bywa, że nawet pełnoletnie osoby wciąż potrzebują nadzoru i pomocy, aby poprzez nieprzemyślane wybory nie znalazły się w kłopotach. Jak radzić sobie z nadpobudliwością? Ogranicz te czynności, które powodują przestymulowanie (nadmierną reaktywność na bodźce powodująca przemęczenie). Walka na poduszki przed snem, długotrwałe oglądanie telewizji, korzystanie z komputera, głośna, dynamiczna muzyka mogą przeciążyć układ nerwowy dziecka. Niektóre dzieci potrzebują dodatkowych zabaw ruchowych (np. spokojne malowanie rączkami, kolorowanie) powinny pomóc dziecku się wyciszyć. Zorganizuj miejsce, w którym przeciążone i przestymulowane dziecko znajdzie schronienie. Powinno ono być spokojne i wygodne. Nigdy nie wolno w nim dziecka karcić. Dyscyplinowanie Reakcja dyscyplinująca powinna być natychmiastowa. Nie opóźniaj reakcji na zachowanie dziecka mówiąc np. ”Porozmawiamy po powrocie do domu”. Twoje dziecko może mieć trudność z powiązaniem ze sobą przyczyny i skutku. Dlatego nie dostrzeże związku pomiędzy swoim uczynkiem a karą. Dyscyplinowanie powinno być postrzegane jako okazja do nauki właściwego zachowania, do pokazania dziecku jak bardzo ci na nim zależy. System nagród działa lepiej niż system kar. Nie należy kłaść nacisku na nagrody materialne. Pochwała i przytulenie, okazanie dumy jest bardzo ważną forma nagrody. Unikaj gniewu, skupiaj się bardziej na sukcesach niż porażkach. Bądź konkretny jako rodzic. Unikaj długiego tłumaczenia i ”kazań”. Wielokrotnie pokazuj konsekwencje niewłaściwego zachowania. Nagradzaj wszelkie wysiłki i starania dziecka. Dzieci z FAS/FASD mogą naśladować zachowanie, którego doświadczyły lub które zaobserwowały. Między innymi z tej przyczyny nigdy nie należy stosować wobec nich kar cielesnych. Unikaj wszelkiej formy przemocy, również na ekranie komputera i telewizora. Rezygnacja ze stosowania przemocy nie oznacza rezygnacji ze struktury i zasad. Dzieci FAS/FASD potrzebują określonych granic bardziej niż inne dzieci. Jak stawiać granice dzieciom z FAS/FASD? Przekazuj zasady prostym językiem. Używaj obrazków, np. naklejka przy umywalce przypominająca, że należy myć ręce po skorzystaniu z toalety. Używaj zawsze tych samych słów i określeń. Unikaj słów o podwójnym znaczeniu. Bądź konkretny wydając polecenia. Powtarzaj je tak często, jak to jest potrzebne. Mów wolno. Przerwy w wypowiedziach pozwolą dziecku lepiej zrozumieć to, co do niego mówisz. Codziennie powtarzające się (rutynowe) czynności są niezwykle ważne. Pomagają dziecku uczyć się przewidywać kolejne wydarzenia dnia, tworzą atmosferę bezpieczeństwa i stabilności. Przed pójściem spać można pomóc dziecku przygotować się na nadejście kolejnego dnia, np. przygotowując ubrania. Czy dzieci z FAS miewają jakieś zdolności, zalety? Dzieci z FAS\FASD miewają wiele talentów i umiejętności. W sytuacji wczesnej diagnozy, interwencji i wsparcia rodziny są w stanie rozwijać swoje możliwości. Dzieci z FAS potrafią być: miłe, delikatne, przyjacielskie i radosne troskliwe, uprzejme, lojalne, opiekuńcze i współczujące wytrwałe i zdolne do poświęcenia ciekawskie i zaangażowane uczą się dobrze przez doświadczenie, dotyk i obserwację czerpią radość z prac w ogrodzie, zajęć konstruktorskich i mechanicznych pełne energii i pracowite, współpracujące przy rozwiązywaniu problemów twórcze ostrożne w opiece nad małymi dziećmi i zwierzętami posiadają dobrą długotrwałą pamięć wzrokową mogą mieć uzdolnienia plastyczne, muzyczne lub taneczne Czy mówić dziecku , że jest chore na FAS/FASD? Niektórzy rodzice i specjaliści mają poważne obawy, czy powiedzieć dziecku o wyniku diagnozy. Od momentu rozpoczęcia nauki szkolnej dzieci i tak zaczynają dostrzegać swoją odmienność. Bywają wyśmiewane i upokarzane w szkole i na podwórku. Postawienie diagnozy nie oznacza napiętnowania dzieci i ograniczania ich kompetencji, przeciwnie – pozwala na bardzo im potrzebne specjalne traktowanie. Poczucie własnej wartości dzieci może wzrosnąć od chwili zdiagnozowania. Diagnoza medyczna często przynosi dzieciom ulgę. Wskazuje przyczynę ich problemów. Zaczynają rozumieć, że nie są winne swoich niepowodzeń. Diagnoza otwiera też drogę do skonfrontowania się z biologiczną matką, czasami bardzo silnych i przykrych uczuć, ale koniecznych do przeżycia, aby móc iść naprzód w rozwoju. Opiekunowie także odczuwają ulgę. Diagnoza jest uzasadnieniem niezrozumiałych zachowań dziecka. Zaczynają pojmować, że zachowanie dziecka nie musi być świadome i niekoniecznie podważa ich rodzicielskie kompetencje. Bardzo trudne chwile przeżywają matki, które są zdolne do uświadamienia sobie, że ich picie miało negatywny wpływ na rozwój dzieci. Literatura: Gray D. D., Adopcja i przywiązanie, Sopot 2010 Jadczak-Szumiło T., Neuropsychologiczny profil dziecka z FASD, Warszawa 2009 Jadczak-Szumiło T., FAScynujące dzieci, Kraków 2007 Klecka M., Ciąża i alkohol . W trosce o Twoje dziecko, Warszawa 2007 Liszcz K., Rozpoznaję alkoholowy zespół płodowy, Toruń 2008 Liszcz K., Jestem nauczycielem dziecka z FAS, Toruń 2008 Na podstawie powyższych publikacji opracowała Katarzyna Matulewska- psycholog Zgodnie z § 9 ust. 2 przywołanego rozporządzenia czas prowadzonych w przedszkolu zajęć powinien być dostosowany do możliwości rozwojowych dzieci, z tym że czas prowadzonych zajęć rewalidacyjnych powinien wynosić: z dziećmi w wieku 5-6 lat - około 30 minut. Czas trwania zajęć rewalidacyjnych w przedszkolu zależy od wieku dzieci Dzieci z FAS - dlaczego nie wolno pić alkoholu w ciąży? Tych dzieci jest więcej niż myślisz! FAS jest w Polsce powszechniejsze niż zespół Downa. Idealnie obrazują to zdjęcia w naszej galerii. Pamiętaj! Jeśli wypijesz kieliszek wina, twoje dziecko wypije go razem z tobą. Dziecko w brzuchu, nie ma mechanizmów obronnych przed działaniem alkoholu. Według statystyk Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych co trzecia kobieta w wieku 18-40 lat piła alkohol w trakcie ciąży. Te statystyki widać także po efektach takich niechlubnych praktyk. W Polsce rodzi się więcej dzieci z FAS niż dzieci z zespołem Downa! Już jedna lampka wina może mieć wpływ na twoje dziecko - jego wygląd fizyczny i psychiczny. Jeśli uda się uniknąć Alkoholowego Zespołu Płodowego, to mogą pojawić się inne, pochodne zaburzenia powodujące wiele komplikacji w jego, ale też twoim życiu! Problemy w szkole to tylko jedna z nich. Jak wyglądają i jak zachowują się dzieci z FAS? Jakie są inne poalkoholowe zaburzenia i wady wrodzone u dzieci? Spis treściJak alkohol wpływa na dziecko w łonie matki?FAS i inne zaburzenia poalkoholoweJak zachowują się dzieci z FAS?Problemy zdrowotne dzieci z FASJak wyglądają dzieci z FAS?Dzieci z FAS - galeria Czy alkohol jest przyczyną raka? Jak alkohol wpływa na dziecko w łonie matki? Na początku warto zaznaczyć, choć ta informacja jest szokująca, że napoje alkoholowe - także wino i piwo powodują większe zaburzenia u płodu i deficyty w rozwoju dziecka niż narkotyki. Według Instytutu Medycyny, w USA „Ze wszystkich substancji uzależniających (kokaina, heroina, marihuana), alkohol powoduje najpoważniejsze uszkodzenia neurobehawioralne płodu„. Dowiedz się: Fakty i mity dotyczące picia alkoholu w ciąży. Co więcej, nie trzeba być kobietą uzależnioną od alkoholu, pijącą z dużą częstotliwością i w dużych ilościach, by urodzić dziecko z FAS. Takie dzieci rodzą także niepatologiczne matki. FAS i inne zaburzenia poalkoholowe Według badań, 85% dzieci, które w łonie matki miało styczność z alkoholem nie dostanie FAS, ale to nie znaczy, że nie będą miały skutków poza cechami fizycznymi. Większość z tych dzieci cierpi na deficyty poznawcze i problemy w zachowaniu, będące pochodną działania alkoholu w życiu płodowym. Sprawdź: Ciężarna odpowie za picie alkoholu w ciąży? Tego chce Rzecznik Praw Dziecka Z tych wszystkich dzieci, łącznie 2 % ma łatwe do zdiagnozowania objawy Spektrum Płodowych Zaburzeń Poalkoholowych (raport PARPA 2015). Wśród zaburzeń poalkoholowych, oprócz FAS można wyróżnić FAE (te same objawy, ale mniej natężone niż FAS), ARND (objawy społeczne i umysłowe bez fizycznych) i ARBD (objawy fizyczne inne niż w FAS, bez objawów umysłowych). Jak zachowują się dzieci z FAS? Dzieci z FAS gorzej się uczą. Mają trudności z pamięcią i z przetwarzaniem informacji. Nie potrafią się skoncentrować, mają problemy z myśleniem abstrakcyjnym. Mają problemy z wymową. Często się jąkają, mają problemy z artykulacją myśli. Nie potrafią same rozwiązywać problemów. Są nadpobudliwe, impulsywne, cierpią na zmienność nastrojów. Mają problemy z wyciąganiem wniosków i uczeniem się na błędach, Nie potrafią rozporządzać czasem, a w dorosłym życiu także pieniędzmi. To co słyszą, nie zawsze do nich trafia, muszą powtarzać samodzielnie to co usłyszały by przyswoić informację. W wieku dojrzewania - często są niezdolne do kontrolowania impulsów seksualnych. Mają skłonności depresyjne i stany lękowe. Problemy zdrowotne dzieci z FAS Oprócz psychofizycznych oznak FAS, dzieci z tym zaburzeniem często mają problemy z sercem, nerkami, wzrokiem i słuchem. Przeczytaj: Wino w ciąży - czy czerwone wino jest zdrowe czy szkodliwe w ciąży? Jak wyglądają dzieci z FAS? Cechy fizyczne u dzieci z FAS najbardziej widoczne są między 2. a 10. rokiem życia. Później mogą stopniowo zanikać. często rodzą się z niską wagą - poniżej 2500 g pojawia się małogłowie - zmniejszony obwód główki brak rynienki podnosowej oczy są małe i szeroko rozstawione środkowa część twarzy wydaje się płaska - zwłaszcza nos z szeroką nasadą, krótki i zadarty górna warga jest wąska i słabo napigmentowana powieki opadające, z fałdem w wewnętrznym kąciku oka Dzieci z FAS - galeria Zobacz w naszej galerii, jak wyglądają dzieci z FAS na grafikach edukacyjnych i w realnych zdjęciach od rodzin (zazwyczaj zastępczych, gdyż FAS wciąż jest tematem tabu), które próbują naocznić ten problem.
Społeczne następstwa deficytów rozwojowych dzieci z FAS. z. 2// Remedium. – 2014, nr 2, 7-9 49. Szefler, Elżbieta Refleksje po konferencji „Wychowanie i nauczanie dziecka z FAS”// Szkoła Specjalna. – 2008, nr 4, s. 304-309 50. Szefler, Elżbieta Wychowanie i nauczanie dziecka z FAS tematem konferencji// Problemy Opiekuńczo-

FAS- ( Fetal Alcohol Syndrome- Zespół alkoholowy płodu)- jest to zespół nieprawidłowości, stwierdzany u niektórych matek spożywających alkohol w okresie ciąży. Następuje on w wyniku picia alkoholu przez kobiety ciężarne. Wówczas alkohol przenika przez łożysko i jest w całości wchłaniany przez dziecko, uszkadzając płód niedowracalnie, nawet wtedy, kiedy matka tego nie odczuwa. Zespół alkoholowy płodu ( FAS) – wiąże się z fizycznymi, umysłowymi, behawioralnymi anormalnościami. Problem szkodliwego działania alkoholu w okresie prenatalnym na organizm dziecka ma istotny wpływ na jego rozwój, a także jest swoistym „być” lub „nie być” w późniejszych latach dalszej egzystencji. Jednak, poznając ten specyficzny rodzaj zaburzenia dziecięcego, powinniśmy się cofnąć kilkanaście lat wstecz, by zrozumieć etiologię FAS. Zanim zaczęto mówić o syndromie FAS i innych pochodnych zaburzeniach u potomstwa matek spożywających alkohol w czasie ciąży w Polsce, na świecie wiadomo było już o nim od dawna. Bowiem FAS został opisany po raz pierwszy w Stanach Zjednoczonych Ameryki w 1968 roku przez Paula Lemoine’a, który prowadząc badania, bardzo szczegółowo opisał wpływ działania alkoholu na płód, oraz długotrwałe efekty prenatalnej ekspozycji na alkohol. Przedstawił on, bowiem charakterystyczne cechy dzieci matek-alkoholiczek, do których, zaliczył między innymi: · Niedorozwój psychofizyczny, ( małogłowie), · Niską wagę urodzeniową, hypotrofię, · Charakterystyczne rysy twarzy: płaskie czoło, mały zadarty nos, wąska górna warga, płaskie policzki, tyłożuchwowie ( retrognatia), deformacje uszu, · Rozwojowe wady wrodzone: rozszczep podniebienia, wady oftalmologiczne, wady serca, wady naczyniowe. Prowadząc dalsze badania nad poznaniem przyczyn tego zaburzenia P. Lemoine zauważył, że dzieci kobiet nadmiernie spożywających alkohol w okresie ciąży wykazują poważnie problemy z zachowaniem norm społecznych w życiu dorosłym. Kolejnym naukowcem, który również poczynił kroki, mające na celu dokładne poznanie tego syndromu był rosyjski psycholog Szurygin, który porównał dziewiętnaście dzieci kobiet- alkoholiczek, które urodziły swoje dzieci zanim stały się regularnymi alkoholiczkami i dwadzieścia troje dzieci, które urodziły się, gdy ich matki systematycznie spożywały alkohol. Po przeprowadzeniu pełnej diagnozy dzieci z pierwszej grupy Szurygin stwierdził, iż dzieci te wykazują: o Objawy nerwicowe, o Objawy emocjonalne, o Objawy behawioralne- (ich sytuacja uległa poprawie z chwilą zmiany środowiska, lub podjęciem leczenia przez matkę). Natomiast dzieci badane z drugiej grupy wykazywały głębokie zaburzenia Ośrodkowego Układu Nerwowego, co przejawiało się w pierwszych okresach ich życia, natomiast czternaście dzieci miało bardzo poważne zaburzenia rozwojowe, tymczasem pozostałe cechowały organiczne uszkodzenia mózgu z powodu silnego działania toksyn, które matki wprowadziły do swojego organizmu przed narodzinami swoich dzieci. Pomimo, nieskończonej liczby badań na dzieciach i ich matkach, jakie prowadzono w świecie, żaden z naukowców nie odkrył w swojej pracy nic nowego. Alkohol, bowiem jest silnie działającym teratogenem neurobehawioralnym, który, może doprowadzić do trwałego upośledzenia OUN, tylko, wtedy, gdy potwierdzą się informacje o spożywaniu tej substancji przez matkę. Należy, jednak pamiętać, że objawy mogą być trudniejsze, aby dokonać ich klasyfikacji, w przypadku, gdy kobieta spożywała niewielkie ilości tego środka, dzięki, czemu zdiagnozowanie dziecka z pełnoobjawowym FAS zostaje utrudnione. W tego typu sytuacjach możemy mówić o zespole FAE- ( Fetal Alcohol Effects), czyli Alkoholowym Efekcie Płodowym. Terminem tym najczęściej opisuje się następujące cechy, do, których zaliczyć można między innymi: Ø Niektóre specyficzne cechy wyglądu twarzy charakterystyczne dla FAS, Ø Obecność przynajmniej jednego objawu FAS, jak na przykład: nerwicę, Ø Uszkodzenia mózgu i wynikające z niego zaburzenia zachowania i uczenia się, Ø Opóźnienia wzrostu. Dzieci wykazujące syndrom FAE scharakteryzować można mniej natężonymi objawami i uszkodzeniami, niż dzieci mające pełnoobjawowy FAS. Ponieważ FAE trudniej zdiagnozować, dzieci takie zazwyczaj w środowisku szkolnym i rówieśniczym traktuje się, jako zdrowe i silne, natomiast wobec nich dorośli mają takie same oczekiwania, jak wobec dzieci zdrowo funkcjonujących w środowisku społecznym. Aczkolwiek narzucanie norm i przyjmowania przez nich określonych ról społecznych typu: , , może doprowadzić u dzieci tych do frustracji i załamania, które sprzyjać może zaburzeniom w zachowaniu. Terapia dzieci z FAS w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Dzieci z FAS nie da się wyleczyć. Jednak, jeśli otoczy się je właściwą specjalistyczną opieką, można zminimalizować skutki objawów FAS i tym samym zapobiec powstawaniu objawów wtórnych. Jednakże, kluczem w pracy z dziećmi z FAS i FAE jest konsekwencja, i zapewnienie im stałości, szczególnie w otoczeniu, w, którym przebywają, na co dzień. Bardzo ważnie jest także egzekwowanie przez nie komunikatów, które powinny objawiać się codziennym treningiem umiejętności społecznych. Kolejnym czynnikiem mającym wpływ na terapię dzieci z FAS powinno być ustalenie harmonogramu, poprzez, które dziecko w sposób stały, rytmiczny będzie wykonywać czynności i przewidywać następujące po sobie zadania. Zaburzenia dzieci z FAS w okresie wczesnego dzieciństwa. Dzieci z FAS przez całe swoje „dziecięce” jak i dorosłe życie borykają się z nieodwracalnym skutkami alkoholu, który krótko mówiąc zaburzając jego . Obserwując dzieci z FAS możemy zauważyć ich specyficzne problemy z zachowaniem, które bardzo często są przyczyną uszkodzeń, na, jakie ich organizm został narażony w okresie prenatalnym. Dzieje się tak, dlatego, że Ośrodkowy Układ Nerwowy, o, którym wspomniano na samym początku tego artykułu jest szczególnie narażony na szkodliwe działania alkoholu, dlatego też, dzieci z FAS w dużym stopniu przejawiają bardzo poważne zaburzenia umysłowe, a niejednokrotnie nie przekraczają przeciętnego ilorazu inteligencji ( IQ). Analizując poszczególne okresy rozwojowe dzieci z FAS możemy zauważyć, iż w okresie wczesno niemowlęcym dzieci te wykazują większą pobudliwość, mają problemy ze snem i ssaniem. Wraz z coraz większym rozwojem dziecka ujawniają się problemy z nadaktywnością, samokontrolą, organizacją, impulsywnością i adaptacją- przystosowaniem w środowisku. Dzieci z syndromem FAS są także złośliwe, uparte, natomiast innym razem popadają w stany depresyjne i demencyjne, które zazwyczaj zaobserwować można u osób w starszych. Pomimo, wielu trudności, które dotykają dzieci z FAS, nie powiedzieliśmy o najważniejszych, mianowicie problemach z pamięcią i uczeniem się. Dzieci z zespołem FAS w okresie przedszkolnym, wczesnoszkolnym i szkolnym mają trudności z: Myśleniem abstrakcyjnym- to znaczy nie potrafią wyobrazić sobie liczb, mają poważne problemy z uczeniem się takich przedmiotów jak: matematyka, fizyka, chemia, geografia itp., Myśleniem przyczynowo-skutkowym- nie potrafią wyobrazić sobie tego, czego doświadczyły w swoim życiu, Uogólnianiem- brakuje im plastyczności, tak, więc jeśli zmienią wykonywanie jakiejś czynności, z powrotem tworzą ją od nowa, na przykład. (Jeśli pójdą do sklepu na zakupy i nie będą miały pieniędzy, by ją kupić, po prostu wezmą ją ze sklepu tłumacząc się, tym, że ). Czasem- poczuciem czasu, godziny, dopasowaniem pewnych czynności do określonych godzin, Pamięci- zwłaszcza krótkotrwałej. FAS, wywołuje także zaburzenia wtórne, do, których możemy zaliczyć: 1. Zmęczenie, zły nastrój, 2. Drażliwość i ciągłe poirytowanie, 3. Strach, unikanie, 4. Wycofanie się, zamknięcie w sobie, 5. Kłopoty w domu i szkole, 6. Kłopoty z prawem i substancjami uzależniającym: alkohol, narkotyki, nikotyna itp., 7. Problemy ze zdrowiem psychicznym. Rozwój i zaburzenia dzieci z FAS i w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Dzieci w okresie przedszkolnym są zazwyczaj bardzo przyjacielskie, serdeczne, życzliwe, gadatliwe, oraz chętnie wchodzą w kontakty społeczne z dorosłymi, rówieśnikami, a także dziećmi młodszymi od siebie. Potrafią, a wręcz można by powiedzieć, że umieją posługiwać się dość zręcznie kwiecistym językiem, jednak często ich mowa nie odzwierciedla właściwego poziomu myślenia. Mówiąc o syndromie FAS, należałoby zatrzymać się przy funkcjach poznawczych i motorycznych tychże dzieci, bowiem znajdują się one na bardzo niskim poziomie. Obserwując dzieci zauważa się także specyficzne objawy nadpobudliwości, do, których zaliczyć można: nadwrażliwość na dotyk i bardzo głośne dźwięki. Dzieci obarczone zespołem FAS, nie są w stanie wykonując jedną czynność przejść do drugiej, ponieważ wiąże się to ze zmianą nawyków i przyzwyczajeń, które nabyły w swoim dotychczasowym życiu. Trzeba zauważyć, iż dzieci te często się denerwują, przez co pojawiają się niekontrolowane wahania nastroju ( z płaczu do niepohamowanego śmiechu; z niepohamowanego śmiechu do płaczu). Dzieci te nie mają świadomości zagrożenia, jaka może czyhać na nie ze strony na przykład obcych im ludzi, przez co nie potrafią odróżnić wroga od przyjaciela, toteż osoby nieznane mogą traktować jak swoich najbliższych. W tym przypadku dzieci te powinny znajdować się pod nadzorem rodziców, bądź opiekunów. Bardzo często nie umieją wejść w relacje przyjacielskie z innymi ludźmi, dzięki temu zauważyć można, że podejmują one w relacje z młodszymi dziećmi. Okres wczesnoszkolny i szkolny jest dość skomplikowany, dlatego, że obserwuje się widoczne zmiany, które pojawiają się z chwilą rozpoczęcia przez dziecko nauki w szkole. Wraz z podjęciem nauki w szkole zaobserwować można trudności, jakie pojawiają się w kontaktach z rówieśnikami, oraz występujących między nimi relacjach przyjacielskich, koleżeńskich itd. Dzieci te również nie potrafią czerpać wiedzy ze swoich doświadczeń życiowych, dlatego potrzebują pomocy osób dorosłych, lub opiekunów, którzy pomogą im w podejmowaniu życiowych wyzwań- takich jak na przykład: zrobienie zakupów, posprzątanie, zapłacenie rachunków itp.). Dzieci obarczone FAS w okresie wczesnoszkolnym i szkolnym mają poważne trudności by przestrzegać pewnych z góry ustalonych zasad, dlatego przebywanie w środowisku rówieśników może być dla nich utrudnieniem, czego wynikiem są trudności w uczeniu się. Wpływ negatywnych emocji, takich jak: złość, frustracja, gwałtowne zmiany nastroju i odmowa współpracy, mogą stać się przyczynkiem kłopotów, z jakimi dziecko z FAS będzie musiało się borykać w codziennym szkolnym życiu. Ważne jest, zatem, aby rozmawiać z dziećmi, które dotknięte przez tę bolesną chorobę mogą czuć się osamotnione i pozostawione same sobie. Jednak istotne jest, by zapewnić pomoc tym dzieciom, poprzez przygotowanie specjalnych programów edukacyjnych, które stanowiłyby dla nich szczególną pomoc w nabywaniu umiejętności tak potrzebnych im w dorosłym samodzielnym życiu. Mówiąc o FAS w artykule tym podjęliśmy próbę jego zdefiniowania, która od samego początku wprowadza w rozmiar tej choroby. Przedstawiliśmy zaburzenia, z, jakimi dzieci te zmagają się w okresie wczesnego dzieciństwa i w okresie szkolnym, oraz problemów, wynikających z nie zrozumienia ich przez rówieśników i dorosłych w późniejszych etapach życia. Staraliśmy się także dość szczegółowo omówić terapię dzieci z FAS, która jest bardzo trudna i jest zależna od podjęcia jak najwcześniejszej współpracy z dzieckiem. W artykule tym wymieniliśmy charakterystyczne objawy dzieci, z FAE, które wychowawcy najczęściej nie potrafią dostrzec w pracy z dzieckiem, a te mogą stać się przyczynkiem poważnych problemów w ich relacjach ze środowiskiem. Omówiliśmy, także rozwój dzieci z tym problemem w okresie wczesnoszkolnym i szkolnym, który jest decydujący w ich życiu i, który również niesie ze sobą różnego rodzaju kłopoty. Problematyka FAS jest bardzo trudna, do omówienia, bowiem picie alkoholu przez kobiety w ciąży szczególnie w naszym kraju jest bardzo niski. Szczególnie niebezpieczny i niedoceniony jest on przez specjalistów mających bezpośredni kontakt z tymi kobietami, które są odpowiedzialne za życie i zdrowie swoich dzieci. Dlatego zanim, któraś z ciężarnych kobiet sięgnie po alkoholu powinna zastanowić się najpierw czy w ten sposób nie skazuje swojego dziecka na trwałe kalectwo, lub pewną śmierć. BIBLIOGRAFIA: CZASOPISMA: 1. M. Klecka., Fetal Alcohol Syndrome- Alkoholowy Zespół Płodowy. Poalkoholowe dzieci ze złożoną niepełnosprawnością, „Dziecko Krzywdzone”, 8/2004, s. 46-55. 2. M. Klecka., Ciąża i alkohol w trosce o twoje dziecko, Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa 2007, s. 31-35. 3. M. Klecka, Objawy i wczesne rozpoznanie FAS, „Niebieska Linia”, 3/2006, s. 1-2. STRONY INTERNETOWE: 1. A. Linkowska, O FAS dla rodziców, Wydruk z dnia 2010. FILM: „Wieczne dziecko. Film o życiu rodzin, w których dorastają dzieci z FAS/FAE. Co to jest FAS?”, Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa 2008.

Po porodzie zaobserwowano u dziecka drżenie kończyn, jednakże przyznano mu 10 punktów w skali Apgar. Do 3 r. ż. dziecko rozwijało się prawidłowo. Z badań Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej stwierdzono iż, sprawność intelektualna Marka kształtuje się na poziomie górnej granicy wyników przeciętnych. Każda ilość alkoholu wypita przez kobietę w czasie ciąży to ryzyko wystąpienia zaburzeń w rozwoju dziecka. Narażone na działanie alkoholu w okresie płodowym dziecko może uniknąć FAS, ale i tak istnieje niebezpieczeństwo wystąpienia innych zaburzeń. Sprawdź, jak rozpoznać dzieci z tym zaburzeniem, a także zastosuj w pracy 8 sprawdzonych jeszcze 98 % treściAby zobaczyć cały artykuł, zaloguj się lub zamów dostęp. Uzyskaj dostęp do portalu ePedagogika – czekają na Ciebie: Profesjonalne narzędzia do zajęć specjalistycznych i scenariusze na zajęcia z uczniami, rodzicami i nauczycielami Inspirujące artykuły, które poszerzą Twój warsztat pedagoga Bogata baza porad udzielanych przez psychologów, pedagogów specjalnych i prawników Uzyskaj dostęp do portalu » Masz już dostęp?Zaloguj się .
  • e2wr7ynhta.pages.dev/855
  • e2wr7ynhta.pages.dev/3
  • e2wr7ynhta.pages.dev/630
  • e2wr7ynhta.pages.dev/182
  • e2wr7ynhta.pages.dev/149
  • e2wr7ynhta.pages.dev/571
  • e2wr7ynhta.pages.dev/886
  • e2wr7ynhta.pages.dev/167
  • e2wr7ynhta.pages.dev/37
  • e2wr7ynhta.pages.dev/602
  • e2wr7ynhta.pages.dev/181
  • e2wr7ynhta.pages.dev/161
  • e2wr7ynhta.pages.dev/186
  • e2wr7ynhta.pages.dev/56
  • e2wr7ynhta.pages.dev/631

    • dziecko z fas w przedszkolu